Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.
| Dialäkt: Schwäbisch |
Neobiota (Sing. Neobiont; vo griachisch néos „neu“ ond bíos „Leben“) hoißt ma en dr Biologie Arta, mo se em Gebiet etabliert hond, mo se vorher ned hoimisch warad.[1] [2]
Neobiotische Pflanza hoißt ma Neophyte (Sing. Neophyt), neobiotische Viechr Neozoe (Sing. Neozoon) ond neobiotische Pilz Neomycete (Sing. Neomycet).
Zom oina sen des Viechr, mo aus ara Zuchd drlaufa sen odr absichdlich aigfiehrd worra sen, weil ma se von ana ebbes Nidslichs vrschbrocha hod, zom andra sen s Pflanza, mo mid em Vooglfuddr dren warad odr au weil ma se hod als Nudspflanza hod aapflanza wella.
Mid em Handel werred en Haufa Pflanza ond Viechr rond om d Weld broch, zom als Zier en Parks wia uff dr Insl Mainau bi Konschdanz, in Botanischa Gäärda und Zoos ghalta z werra. Dr Botanisch Garde vo dr Uni z Basl isch ano 1589 grendet worra. Aber es git au privade Leit mo exodischa Viechr kaufed und se en Wasserkischda («Akwarie») ond droggene Kischda («Terrarie») haldod; ond von do brengad d Leit se au en d Nadur, mo se ned naaghaired.
Die globalisierd Wirtschafd machd, dass immer me Aarda unabsichdlech transportied werred. Des kennad Aahafdonga an Schiff odr au d Fillong vo ama Ballaschdtank sei. Sooma vo de Pflanza hafded an Pnöö vo Auto und Laschdwääge und kommed so in andere Ländr. Au auf Oisebaanwääge fahred Pflanzasooma weit in fremde Regiona, und Insekda in de Flugzeig.
Bei sehr schädliche neie Läbewääsa kaa’s zu biologischa Invasioona komma.
S geid au nadierliche Ursacha fir d Ausbroidong vo Aarda. En dr Antarktis hod ma Alga ond Tang (Kelp) gfonda, mo meh als 10.000 km vo de Kerguelen ond aus Südgeorgie und de Südlige Sandwitschinsle komma isch. Dr Kelp kennd fremde Pflanza und Viiechr als Transpordmiddl deana.[3]
Scho emmr hend d Leid Pflanza ond Viechr en andre Gegenda brochd. D Pflanza, mo vor em Joor 1500 so verbroided worra sen, hoissad bei de Biolooga Archäophyta. Zom Doil send des Pflanza, mo mid em Ackrbau mitkomma sen und drom vo de Fachleid Agriophyta ghoissa werrad.[4] Uf dr andra Seid ghairad Kuldur- ond Gardapflanza drzua, mo moischdens d Röömer aus em Raum vom Middlmeer in ihre Provinza brochd hend, wia dr Apfl, d Birn, d Pflauma, d Waitrauba, d Kornbluama und d Kamill. D Pflanza mo noch 1500 brochd worra send, hoissed Neophyta.
Bei de Viechr onderschoided ma au Archäozoe (aigfiehrd vor em Joor 1500, seid dr Jungsteinzaid[5]) und Neozoe (später aigfiehrd).
Weil dia Aarda em neia Breich doils koine nadierliche Feind hend, geid s au koi Gleichgwichd vom Fressa ond Gfressawerda beziehongsweis Konkurrenz beim Wachsa.
A Beischbiel isch d Meerwalnuss (Mnemiopsis leidyi), mo om 2005 em Ballaschdwassr vo Schiff aus Nordamerika en d Nord- ond Oschdsee komma isch. Drhoim geid s andre Qualla, mo se gfressa hend, blos dia fehlad en ihrem neia Läbensraum.[6]
Blos a Deil vo da Neobiota isch em neia Biotop a Broblem,[7] abr manche Arda verändered d Biodiversität vo de Lebensgmoinschafda starch und richda für d Nadur und d Mensche grosse Schädn a.[8]
Neba em Schada fir s Ökotop geid s au en groassa wirdschafdlicha Schada, mo seid de 1970er Joor zmendeschdens 345 Milliarden US-Dollar weldweid ausgmachd hod[9].
Reigschmeggde Viechr ond Pflanza send en dr ganza Weld a Broblem.
En Australie send en Haufa Viechr ond Pflanza neibrochd worra.[10][11]
Z Irland isch dr Rododendron, mo me en Pärk aapflanzd hod, in d Landschafte use gwaxsa und hod ganze Wäldr gmachd.[12]
D Europäisch Unioo hod a Lischd vo de unerwünschde Species gschriba[13] und d Organisazioo European Alien Species Information Network (EASIN) gründad.
D Wandrradd (Rattus norvegicus) hod se aus Oschdasie en dr ganza Wäld ausbroidad.[14]
A Schbinn, d Falsch Witwe (Steatoda nobilis), mo au no beissa kaa, abr lang ned so gfährle isch wia d Schwarzen Witwe (Latrodectus tredecimguttatus) hod se vo Madeira ond de Kanarischi Insle mid Kakteea em Bloamahandl ausbroidad.[15]
D Bisamradd (Ondatra zibethicus), mo a Wühlmausard (Arvicolinae) aus Nordamerika isch, hod se aus am böhmischa en ganz Europa ausbroided.
S Europäisch Oichhörnle wurd in a baar Schdaada vom Grauhörnle, mo 1889 aus Amerika auf England komma isch, vrdrengd.
Dr Kardofflkäfer (Leptinotarsa decemlineata) isch sid em 19. Joorhundert in Europa; er frisst Dail vo dr Kardofflpflanza.
Dr Marderhund (Nyctereutes procyonoides) [16] mo vo Ostasie komma isch, hod s middlerweil bis an d Nordsee brochd.
D Reblaus (Daktulosphaira vitifoliae) hod em 19. und 20. Joorhundert für d Woikultur in Frankreich, am Oberrhein ond in dr Schweiz e Katastropha broochd.
D Varroamilba (Varroa destructor) aus Asien zerschdörd Biinenvölkr in Europa.
So a Vrbroidong geid s au andrsrom. D Schwarzmaulgrundl (Neogobius melanostomus), mo aus m Schwarza Meer stammd, isch ned blos en Middleuropa e Broblem,[17] s hod se aus Europa au noch Nordamerika ausbroidad.
D Blaubandbärbling (Pseudorasbora parva) aus Asie richdad en groassa Schada – au wirdschafdlich – aa.[18]
Dr Kalikokrebs (lateinisch: Orconectes immunis) aus Nordamerika, mo se vo dr Gegend om Bade-Bade ausbroided hod. Middlrweil isch r am ganza Oberrhin z fenda. S Broblem drbei isch, dass r andre Arda vrdrenga duad.
Dr Waschbär (Procyon lotor) mo als a Pelzlieferand aus Nordamerika eigfiehrd worra isch, hod se au ausbroided, weil r ausgseds worra isch odr aus Zuchda drlaufa isch. En dr Schwiiz isch r – em Gegasads zu Deidschland – no koi Bloog.[19]
Fir da Bux isch dr Buxbaumzünsler (Cydalima perspectalis), mo a us China kommd, gfährlich.
Fir meh als dreihondrd Pflanza isch dr Japankäfer (Popillia japonica), mo aus Japan kommd, gfährle. Der Vielfraß[20] isch om Basel rom gfonda worra.
En de Flüss ond Seea send – wia beim Zürisee seid em Joor 1969 – Wandermuschla – Beischbiel: die Asiadisch Körbchemuschl ond d Quagga-Muschl – massierd aufdredda.[21][22] D Quagga-Muschl hod se au em Bodasee, em Bieler See ond em Gämfersee ausbroided.
Dr Schdenkkäfr (Halyomorpha halys, auf französisch punaise diabolique = Teuflswanza), mo a Wanz isch, isch a Schädling für d Landwirdschaft.[23][24]
Au Tigrmugga (Aedes albopictus) hod se au bei ons ausbroidad. Des isch a Problem, weil dia Krakhoida aus de Tropa ibrtraga kenndad.[25]
Haasa aus Europa hend en Chile gmachd, dass se d Steppa vergrösserd hod. Radda hend auf Insla mo alte seltene Ara hond, wie d Galapagos, oiheimische Viechr dezimierd.
D Asiatische Buschmucka (Aedes japonicus), Gelbfiebermucka (Aedes aegypti) ond d Aedes koreicus, d Koreanisch Buschmuck broided se mid moderne Dransbordmiddl aus ond brengad Krankhoide wia Gelbfieber, Denguefieber, Chikungunya- ond da West-Nil-Virus mid.[26]<[27]
Aus Griechaland isch dr Goldschakal auf em Weg zuo ons.[28]
Dr Japanisch Staudaknöterich (Fallopia japonica (Houtt.)) isch a Pflanz, mo sogar mid Absichd nach Europa ond Amerika aigführd worra isch, weil d Leid gmoind hend, ma kennd n braucha. Des war a Irrdom. S Vrdreiba isch arg aufwendig.[29]
D Ambrosia, a Grubba va Korbblütlr (Asteraceae), isch au vo Nordamerika komma, wahrscheinle en ara Voglfuddrmischong. A Risiko isch vor alem d Ambrosia artemisiifolia, mo starche Allergia machd.[30]
Dr Riesebäraklau oder Herkulesstaud (Heracleum mantegazzianum) mo als exodische Aard aus m Kaukasus uf Europa komma isch, isch für d Gsundhoid a Risiko. 2008 war s d «Giftpflanz vum Jahr».[31]
S Indisch Springkraut (Impatiens glandulifera) broided se en Bayern, en Vorarlberg ond en dr Schwiiz en de Auenlandschafte vo de Flüss zemle aus.[32]
En dr Schwiiz eurd dr Kirschlorbeer (Prunus laurocerasus) ab m 1. September 2024 vrbota.[33]
En Frankreich send au dr Japanisch Staudaknöterich, s Springkraud, d Robinia (Robinia pseudoacacia), da Fliider (Buddleja davidii) ond s Heisakraut (Ludwigia grandiflora), mo sech in de Weir ond Kanääl usbroided, a Broblem.[34]
Fir Frösch ond ähnliche Viechr isch dr Chytridpilz mo aus Asie[35] ond Afrika wahrscheinle mid em Viechrhandl aigfiehrd worra isch, gfährle. En andre Gegenda hod r scho 90 Aarda ausschderba lassa.[36]
Fremde Lebewesa send es Problem vom Naturschutz.
Neba em Aanemma als an Gwinn, geids au s vrschdärgde jaga mid Prämia ond bei de Bisamradda beischbielsweis en Riadlenga s jährlich Froschkuttelessa.
Ma hod uf de Internazionala Komferenza Neobiota für Andworda gsuachd. Dr erschd Kongress isch em Joor 2000 z Berlin gsi, die dritte 2004 z Bern.[37]
D Bhörda vum Zoll konfisziered exodischa Lebewesa mo d Leit illegal ins Land bringed. Am Flughafe vo Züri werred jedes Joor fremde Viechr gfunda mo d Leit als Suvenir vom Reise midbringed.[38]
Gega d Ambrosia send en Berlin scho Oi-Euro-Jobbr eigsedsd worra.[39]
D Stedt und d Lendr machad Lischda mit Neobiota ond stellod Informaziona in s Internet, so wia Züri[40]
Em Elsass schaut d Organisazioo Fredon (Fédération Régionale de Défense contre les Organismes Nuisibles) uf dia nuie Arda.
LIMS forum content by LIMS forum members is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License. Based on a work at www.limsforum.com.
