Infrastructure tools to support an effective radiation oncology learning health system
| Italijanski jezik Italiano | |
|---|---|
| Države govorenja | Italija i 35 drugih država |
| Regije govorenja | Uglavnom Zapadna Evropa |
| Broj govornika | maternji jezik: oko 70 miliona |
| Rang | 19-20. |
| Klasifikacija | indoevropski italski |
| Službeni status | |
| Služben u | 4 država (Italija, Švicarska, San Marino, Vatikan) |
| Regulatori | Accademia della Crusca |
| Jezični kôd | |
| ISO 639-1 | it |
| ISO 639-2 | ita |
| ISO 639-3 | ita |
| SIL | ITA |
Italijanski ili talijanski (italiano [itaˈljaːno]), romanski jezik koji govori oko 62 miliona ljudi, od kojih većina živi u Italiji. Standardni italijanski temelji se na firentinskom narječju. Ima duple (ili duge) samoglasnike, kao latinski (za razliku od drugih romanskih jezika, kao francuski i španski). Kao kod drugih romanskih jezika, izuzev francuskog, naglasak riječi je različit. Talijanski se piše latinicom.
Italijanski je službeni jezik u Italiji i San Marinu, te u švicarskim kantonima Ticino i Grigioni. Italijanski je uz latinski drugi službeni jezik u Vatikanu, uz slovenski je služben i u slovenskim primorskim općinama Koper, Izola i Piran, te se uz hrvatski koristi i u Istri gdje živi talijanska manjina. Dosta je raširen i među potomcima iseljenika u Luksemburgu, SAD-u i Australiji.Također je široko razumljiv i podučavan na Malti, gdje je bio jedan od službenih jezika do 1934. kad ga je zamjenio engleski. Mnogo manje se govori u bivšim afričkim kolonijama Italije, kao što su Somalija, Libija i Eritreja.
Italijanski je peti po redu jezik na svijetu koji se uči u školama (poslije engleskog, francuskog, španskog i njemačkog).
Rasprostranost
Italijanski je službeni jezik u 4 država: Italija, Švicarska, San Marino, Vatikan.
U sljedećim država je vrlo učestao, postoje značajne zajednice i u nekim slučajevima se predaje u školama ili čak uživa zvaničan status dvojezičja na nekim djelima područja: Hrvatska, Slovenija, Argentina, Njemačka, Francuska, Brazil, Belgija, Sjedinjene Američke Države, Kanada, Australija, Albanija, Urugvaj, Eritreja, Somalija, Malta (i red Malte), Kuba, Grčka, Libija, Lihtenštajn, Severna Makedonija, Kneževina Monako, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Rumunija, Tunis.
Abeceda i glasovi
Italijanska abeceda ima 21 slovo. U usporedbi sa srpskohrvatskim, nedostaju j, k, č, š, ž, a dodano je slovo q. Kao u srpskohrvatskom, samoglasnici su a e i o u, a ostalo su suglasnici.[1]
Neki italijanski glasovi se zapisuju drugačije nego kod nas npr:
- dži = gi
- nj = gn
- lji = gli
Italijansko slovo c se čita k ili č. Ako slovo slijedi a o u ili suglasnik, onda je k. Ako slovo slijedi i ili e, onda se čita č. Kada hoćemo čitati k ispred i i e, moramo pisati chi ili che. To je jedina upotreba slova h u talijanskom jeziku. Obratno, kada hoćemo čitati ča čo ču, moramo pisati cia cio ciu. Potpuno jednako pravilo vrijedi za g, koje se ispred i i e pretvara u dž.
| pišemo. . . . . . . | čitamo |
|---|---|
| ca - ga | ka - ga |
| che - ghe | ke - ge |
| chi - ghi | ki - gi |
| co - go | ko - go |
| cu - gu | ku - gu |
| cia - gia | ča - dža |
| ce - ge | če - ge |
| ci - gi | či - dži |
| cio - gio | čo - džo |
| ciu - giu | ču - džu |
Italijansko slovo z se čita slično našem c, s tim da postoji mala razlika jer jezik se postavlja odmah ispod dva prednja zuba.
Talijansko slovo s se čita s u svim oblicima, osim između dva samoglasnika, kada se čita z (rosa čitaj roza).
Naš glas š se na talijanskom piše sci, sa sličnim pravilom koje vrijedi za k/č:
| pišemo | čitamo |
|---|---|
| scia | ša |
| sce | še |
| sci | ši |
| scio | šo |
| sciu | šu |
Slovo q stoji uvijek ispred u i samoglasnikom. Jedino mogući izuzeci su qua que qui quo, kad čitamo kuà kuè kuì kuò (nikada kva kve kvi kvo, premda bi nam to bilo lakše izgovoriti).
Naglasak
Kada je u italijanskom naglasak (accento) na zadnjem slogu, nalazi se na zadnjem samoglasniku, i treba ga označiti s kvačicom suprotno od ć (à,è,ì,ò,ù). U sredini riječi naglasak ne pišemo.
Važno mjesto u italijanskom jeziku ima apostrof »'« (apostrofo), koji nadomiješta ispuštene samoglasnike na kraju riječi i/ili služi za spajanje teško izgovorljivih sintagmi /Umjesto quella amica (= ova prijateljica), može se pisati quella'amica/.
Član
Član može biti određeni ili neodređeni. Određeni član (il, la) obično prevodimo sa taj-to, a neodređeni (un, una) sa neki-neka. Primjer: il cavallo znači taj konj ili konj, o kojem govorimo; un cavallo je neki konj ili konj, o kojem nemamo podataka.
Povezano
Izvori
Literatura
- Simone, Raffaele (2010). Enciclopedia dell'italiano, Treccani.
- Berloco, Fabrizio (2018). The Big Book of Italian Verbs: 900 Fully Conjugated Verbs in All Tenses. With IPA Transcription, 2nd Edition, Lengu. ISBN 9788894034813
- Palermo, Massimo (2015). Linguistica italiana, Il Mulino. ISBN 9788815258847
