Infrastructure tools to support an effective radiation oncology learning health system
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Odolanów | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
XIV wiek | ||||
| Burmistrz |
Marcin Szorski | ||||
| Powierzchnia |
4,76 km² | ||||
| Wysokość |
116[1] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 62 | ||||
| Kod pocztowy |
63-430 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
POS | ||||
Położenie na mapie gminy Odolanów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego  | |||||
 51°34′28″N 17°40′26″E/51,574444 17,673889
| |||||
| TERC (TERYT) |
3017034 | ||||
| SIMC |
0937110 | ||||
Urząd miejski Rynek 163-430 Odolanów | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Odolanów (niem. Adelnau[3]) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Odolanów, w Kaliskiem, nad Baryczą i Kurochem, ośrodek przemysłowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, ok. 11 km na wschód od Sulmierzyc, ok. 13 km na południowy zachód od Ostrowa Wielkopolskiego, ok. 27 km na północ od Twardogóry.
Według danych z 1 stycznia 2024 roku miasto liczyło 4941 mieszkańców[2]. Drugie pod względem liczby ludności, po Ostrowie Wielkopolskim miasto powiatu ostrowskiego. Lokalny ośrodek usługowo–przemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4].
Najstarsze historycznie miasto regionu ostrowskiego. Siedziba dawnego powiatu odolanowskiego[4].
Położenie
Odolanów leży w południowej Wielkopolsce, na Nizinie Południowowielkopolskiej, w dolinie Baryczy i Kurocha.
1 stycznia 2024 roku powierzchnia miasta wynosiła 4,76 km²[2].
Nazwa
Nazwa Odolanów została stworzona prawdopodobnie przez mieszkańców pobliskiego Bogdaja, którzy mieli trudnić się rozbojem, a łupy przechowywać w miejscu oddalonym, otoczonym wodą, pośród bagien i błota[3].
Historia
Średniowiecze – lokacja miasta
Historia miejscowości sięga czasów średniowiecza[5]. Już w 1301 roku istniała tu warownia o czym wspomniano przy opisie walk rycerstwa wielkopolskiego i opolskiego. Na początku XIV wieku Odolanów był niewielką miejscowością z około 20 domami[5]. W 1372 roku król Ludwik Węgierski, przekazał Odolanów pochodzącemu z Łużyc, rycerzowi Bartoszowi z Wezenborga (nazywanego później Bartoszem z Odolanowa). Bartosz zbudował w Odolanowie murowany zamek i wkrótce zaczął organizować wyprawy m.in. przeciwko Krzyżakom. Około 1380 roku pojmał 59 rycerzy zmierzających do Malborka – uwięził ich i zażądał za nich okupu 27 tys. florenów[6][7]. W rezultacie na początku września 1382 roku, wojska Ludwika Węgierskiego, na czele z 14-letnim Zygmuntem Luksemburskim, stanęły pod murami Odolanowa – oblężenie trwało kilka dni i zakończyło się ugodą z Bartoszem (zm. ok. 1395)[7].
Lokacja miejska miała miejsce przed 1393 rokiem[8], w związku z czym Odolanów stał się miastem Korony Królestwa Polskiego[9], siedzibą powiatu[5] i miastem królewskim. W 1403 roku król Władysław II Jagiełło, na mocy dokumentu wydanego w Koninie, uwolnił miasto Odolanów od podatków celnych i kontrybucji[10][11]. Zarówno Jagiełło jak i kolejni królowie oddawali często miasto i zamek w zastaw. Z biegiem lat wyodrębniły się trzy części miasta: Śródmieście (obszar zamkowy–miasto właściwe[3]) i dwa przedmieścia: Zamkowe oraz Górka[5].
W czasie wojny trzynastoletniej Odolanów wystawił w 1458 roku 4 pieszych, na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[12].
Konstancja (XVII w.)
Historyczne przedmieście Górka (obecnie część miasta: Odolanów–Górka), położone na lewym brzegu Baryczy, na początku XVII wieku przez kilka lat było odrębnym miastem o nazwie Konstancja[5]. Konstancję założono w 1629 roku z myślą o napływających ze Śląska uchodźcach religijnych[4].
Rozwój miasta
W 1721 roku Odolanów liczył 148 mieszkańców[5]. Od połowy XVIII wieku miasto przeżywało swój rozkwit[5]. Starostą odolanowskim był Aleksander Antoni Sułkowski herbu Sulima, a liczba mieszkańców w 1793 roku zwiększyła się niemal sześciokrotnie i wynosiła 996 osób[3]. W tym czasie w Odolanowie wzniesiono trzy świątynie (istniejące do dziś): kościół ewangelicki (1770–1780), kościół cmentarny pw. św. Barbary (1784) oraz kościół pw. św. Marcina (1794)[13]. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Odolanów został włączony do Królestwa Prus.
W latach 1807–1815 należał do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego.
W 1883 roku Odolanów liczył 2192 mieszkańców[3] i był miastem wielokulturowym i wieloreligijnym[5]. Pod koniec XIX wieku, pod względem wyznania mieszkańców: 1664 stanowili katolicy, 325 protestanci, a 203 żydzi[3].
W 1909 roku oddano do użytku połączenie kolejowe na trasie Odolanów ↔ Ostrów[14][5].
Mieszkańcy Odolanowa brali udział w walkach o niepodległość na ziemiach polskich w tym: w Wiośnie Ludów, a także jako wsparcie w Powstaniu Styczniowym i w Powstaniu Wielkopolskim[5]. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Odolanów”[15].
Odkrycie złóż gazu ziemnego w pobliżu Odolanowa, na przełomie lat 60. i 70. XX wieku i wybudowanie Zakładu Odazotowania Gazu Ziemnego, przyspieszyło rozwój miasta i napływ ludności[5].
Przynależność administracyjna
| Okres | Flaga | Państwo | Jednostka administracyjna |
|---|---|---|---|
| 1945–1975 | 
|
Rzeczpospolita Polska | województwo poznańskie, powiat ostrowski |
| 1975–1998 |
|
województwo kaliskie | |
| 1999– |
|
województwo wielkopolskie, powiat ostrowski |
Demografia
Ludność
| Liczba mieszkańców Odolanowa według danych GUS[16] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Data
(stan na 1 stycznia) |
Liczba ludności | Przyrost | Gęst. zaludnienia
[os./km²] |
Powierzchnia
[km²] |
| 2012 | 5098 | – | 1071 | 4,76 |
| 2013 | 5089 |  10
|
1069 | |
| 2014 | 5116 |  27
|
1075 | |
| 2015 | 5134 | 18
|
1079 | |
| 2016 | 5104 | 30
|
1072 | |
| 2017 | 5138 | 34
|
1079 | |
| 2018 | 5155 | 15
|
1083 | |
| 2019 | 5130 | 25
|
1078 | |
| 2020 | 5145 | 15
|
1081 | |
| 2021 | 5114 | 31
|
1074 | |
| 2024 | 4941 | 173
|
1038 | |
Gospodarka
Lokalny ośrodek usługowo–przemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4], jeden z ośrodków aglomeracji kalisko-ostrowskiej i Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego. W 2019 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 588 podmiotów gospodarczych w Odolanowie[1].
| Największe firmy na terenie Odolanowa[17] | |
|---|---|
| Nazwa firmy | Branża/przemysł |
| Deftrans | produkcja mebli łazienkowych |
| Dinopol[18]
(funkcjonuje od 1993 roku) |
produkcja opakowań z masy papierowej |
| Dombud
(funkcjonuje od 1990 roku) |
budownictwo przemysłowe |
| Dozagro | produkcja, montaż i serwis urządzeń rolniczych |
| Krio Serwis | naprawa silników przemysłowych |
| M-Rol[19]
(funkcjonuje od 1974 roku) |
produkcja mieszalników rolniczych |
| Pupil Foods | produkcja karmy dla zwierząt |
| Wiązary Burkietowicz[20]
(funkcjonuje od 1895 roku) |
konstrukcje drewniane |
| Woseba | spożywcza (kawa) |
| Zakłady PGNiG | przeróbka i wytwarzanie: gazu wysokometanowego, skroplonego metanu, ciekłego azotu, helu i tlenu |
Transport
Transport drogowy
| Drogi wojewódzkie | |
|---|---|
| Nr | Relacja |
| 444 | Krotoszyn – Odolanów – Ostrzeszów |
| 445 | Ostrów Wielkopolski – Odolanów |
Transport kolejowy
| Linie kolejowe | |
|---|---|
| Nr | Relacja |
| 355 | Ostrów Wielkopolski ↔ Odolanów ↔ Grabowno Wielkie |
Turystyka i zabytki
Zabytkowe kościoły
 |
 Dawny kościół ewangelicki (1770–1780). Jeden z najstarszych zabytkowych kościołów powiatu ostrowskiego. Wybudowany w epoce późnego baroku na rzucie ośmioboku[21]. Do 1832 roku w pobliżu kościoła stał zamek królewski (na osi ulicy Zamkowej przy placu Kościuszki[22]), istniejący od czasów Kazimierza Wielkiego[4].
|
 |
Kościół cmentarny pw. św. Barbary (Odolanów–Górka). Pierwotny drewniany kościół powstał w latach 1621–1622 z fundacji Gryzeldy Rozdrażewskiej[23]. Po jego rozebraniu, wybudowano w tym samym miejscu drugi drewniany w 1784 roku. Wyposażenie stanowi m.in.: obraz świętej Barbary (1618), barokowy ołtarz główny (1791), a także rzeźby rzymskokatolickich świętych – Piotra, Pawła, Stanisława i Wojciecha (XVIII w.)[23].
|
 |
Kościół pw. św. Marcina (1794). Został wybudowany w miejscu zburzonego drewnianego kościoła z XV wieku[23]. Wewnątrz znajduje się m.in. ołtarz z końca XVIII wieku[4].
|
Turystyka
Atrakcję turystyczną stanowią:
- Muzeum Regionalne (zbiory etnograficzne, historyczne, dzieła sztuki i wykopaliska archeologiczne)[4].
- neogotycki ratusz zbudowany w latach 1898-1899 z tablicą ku czci powstańców z czasów Wiosny Ludów[4]
- dawna synagoga z 1828 roku
- wieża ciśnień z 1903 roku zaprojektowana przez inż. Geislera z Bydgoszczy służy mieszkańcom do tej pory[24]. Wieża ciśnień została odremontowana na przełomie 2000/2001 r.[25]
- zabytkowy miejski układ urbanistyczny z XIV wieku
Sport
| Dyscyplina | Nazwa/klub |
|---|---|
| Piłka nożna | MLKS Odolanovia Odolanów[26] |
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie[27]:
Niemcy: Heringen Helme- Niemcy: Heringer Werra
Francja: La Mézière
Gruzja: Martvili
Białoruś: Nieśwież
Łotwa: Saulkrasti
Ludzie związani z Odolanowem
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Odolanów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-08-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. [dostęp 2024-11-12]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII, dir.icm.edu.pl, 1886 [dostęp 2019-07-11].
- ↑ a b c d e f g h Paweł Anders, Województwo kaliskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
- ↑ a b c d e f g h i j k Historia Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-07].
- ↑ Bali się go wszyscy. Rycerz z Odolanowa siał postrach w całym kraju – Infostrow.pl – portal informacyjno – rozrywkowy [online], DlaWas.info [dostęp 2019-07-08] (pol.).
- ↑ a b Rycerz, który sprzymierzył się z samym diabłem. Bartoszowi z Odolanowa nie w głowie były wiejskie sielanki, Danusie i wojny [online], facet.onet.pl, 16 kwietnia 2019 [dostęp 2019-07-08] (pol.).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56–57.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
- ↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 15.
- ↑ Franciszek Olszanowski: Parafia Świętego Marcina w Odolanowie. Odolanów: 1994, s. 25–35.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
- ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych [online], www.nid.pl [dostęp 2019-07-11].
- ↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 63.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-07-27].
- ↑ Lokalny Program Rewitalizacji Dla Gminy i Miasta Odolanów na lata 2017–2022.
- ↑ Firma DINOPOL Sp. z o.o. [online], DINOPOL Sp. z o.o. [dostęp 2019-07-20] (pol.).
- ↑ O firmie [online], M-ROL – Maszyny rolnicze [dostęp 2019-07-20] (pol.).
- ↑ Najlepszy producent dachów – Wiązary [online], wiazary.pl [dostęp 2019-07-20].
- ↑ Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0851-8.
- ↑ Tomala Janusz, Budownictwo obronne powiatu kaliskiego w XIV–XVIII wieku, Poznań 1995.
- ↑ a b c Zabytki Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-27].
- ↑ Zabytki | Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Odolanów – Wieża ciśnień z 1903 r.. Atrakcje turystyczne Odolanowa. Ciekawe miejsca Odolanowa [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-03-22].
- ↑ Odolanovia Odolanów – strona klubu [online], mlksodolanovia.futbolowo.pl [dostęp 2019-07-27].
- ↑ Miasta partnerskie, Gmina i Miasto Odolanów [online], odolanow.pl [dostęp 2018-06-16] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Odolanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 380.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
