Informatics Educational Institutions & Programs
Ukrainera[1][2] Ukrainan hitz egiten den ipar-mendebaldeko eslaviar hizkuntza da, eta 40 milioi hiztun baino gehiago ditu.
Historia laburra
Antzinako ekialdeko eslaviera Erdi-Aroan bitan banatu zen: batetik, ipar-ekialdekoa (Novgorod eta Moskukoa) gaurko errusiera bihurtu zena; bestetik, hego-mendebalekoa, Polonia eta Lituaniara lotua, gaurko bi hizkuntza eman zituena: bielorrusiera eta ukrainera.
Errusiako Inperioaren garaian, ukrainera bigarren hizkuntzarik mintzatuena zen; hala ere, ez zen ofizialki erabilia, baztertua baizik (errusiera txikia deitzen zioten). Bestela, Sobiet Batasunaren lehen urteetan, 1921etik 1932ra tolerantziaren politika eta hizkuntzaren hedapenaren aldekoa egon zen. Hortik aurrera eta 1957 arte, hala ere, jazarpena eta errusieraren inposatzea jasan behar izan zuten hiztunek. Nikita Khrustxev ukrainarraren agintaldian, 1960ko hamarkadaren hasieran, ukrainerazko hiztunek berriro ere babesa izan zuten, bai eta hurrengo urteetan Petro Xelestekin ere. 1980ko hamarkadan, aldiz, Volodimir Stxerbitskirekin errepresiora lerratu zen, Mikhail Gorbatxoven erreformak iritsi ziren arte. Azkenik, 1991tik aurrera eta independentzia lortu ondoren, hizkuntzaren ofizialtasuna erdietsi zuten hiritarrek.
Dialektoak
Hiru dialekto nagusi daude:
- Iparraldekoa, Ukrainako iparraldean, eta Bielorrusia eta Poloniako mugaldeak
- Hego-ekialdekoa (hizkuntza ofizialaren iturri nagusia) Errusiako eskualde batzuetara zabaldua
- Hego-mendebalekoa (batzuek Karpatoetako rusynera berezko hizkuntza dela uste dute)
Alfabetoa
Ukrainar alfabetoa:
А а /a/
Б б /b/
В в /v/
Г г /h/
Ґ ґ /g/
Д д /d/
Е е /e/
Є є /je/
Ж ж /ʒ/
З з /z/
И и /ȳ/
І і /i/
Ї ї /ji/
Й й /i/ laburra
К к /k/
Л л /l/
М м /m/
Н н /n/
О о /o/
П п /p/
Р р /r/
С с /s/
Т т /t/
У у /u/
Ф ф /f/
Х х /x/
Ц ц /ts/
Ч ч /tʃ/
Ш ш /ʃ/
Щ щ /ʃtʃ/
Ь ь /'/
Ю ю /ju/
Я я /ja/
Historian erabiliak:
Ъ ъ /ɤ/
Ѣ ѣ /ii/
Transliterazio sistema
Euskaltzaindiak 156. arauan[3] alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema arautua ematen du. Hona ukrainerari dagokion taula:
| Ukrainerazko alfabeto zirilikoa | Transliterazioa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
Erabilera
2001
-
2001. Ukrainera lehen hizkuntzatzat jotzen zutenen kopuruak, ehunekoetan. -
2001. Ukrainako hirietan ukrainera lehen hizkuntzatzat jotzen zutenen kopuruak, ehunekoetan. -
Literatura
- Ivan Kotlyarevsky (1769–1838), lehendabiziko idazle modernoa.
- Taras Xevtxenko (1814–1861), poeta eta literatura modernoaren ikurra.
- Ivan Franko (1856-1916), idazle eta itzultzaile oparo klasikoa.
- Mykhailo Kotsiubynsky (1864–1913), idazle inpresionista eta modernista.
- Lesya Ukrainka (1871–1913), olerkaria.
Erreferentziak
- ↑ 38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2011-6-29).
- ↑ 53. araua - Munduko estatuetako hizkuntza ofizialak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2011-6-29).
- ↑ Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema, Euskaltzaindiaren 156. araua.
- ↑ ahoskatzen da mendebaldeko bizkaieraz jakin bezala edo frantsesez jupe bezala
- ↑ Hitz hasieran J gehitu, bokal ondoren tokatzen bada I gehitu
- ↑ a b c Hitz hasieran J-rekin, gainerakoan I-rekin
- ↑ a b c d e Bikoiztua badago, bakundu daiteke, hala nola Запоріжжя →Zaporizhia, eta ez derrigor Zaporizhzhia
- ↑ Hitz hasieran ji, gainerakoan i
- ↑ ez da transkribatzen <ий> edo <ый> amaieretan; hitz hasieran J eta gainerakoan I (i)
- ↑ hitz amaieran -ne
- ↑ a b Ez da transkribatzen.
Kanpo estekak
 |
Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu. |
- Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema, Euskaltzaindiaren 156. araua
- (Ukraineraz)(Ingelesez)Akademiaren webgunea
Datuak: Q8798
Multimedia: Ukrainian language / Q8798
