FAIR and interactive data graphics from a scientific knowledge graph

Singapur Respublikasi Republic of Singapore Republik Singapura 新加坡共和国 சிங்கப்பூர் குடியரசு
Bayroq Gerb
Shior: Majulah Singapura (Malaycha: Olgʻa Singapur)
Madhiya: Majulah Singapura (Malaycha: Olgʻa Singapur)
Poytaxt	Singapur
Rasmiy til(lar)	Ingliz, Xitoy, Malay va Indonezia tillari
Hukumat	Parlamentlik Respublika
• Prezident	Halima Yoqub
• Bosh Vazir	Lee Hsien Loong
Mustaqillik (Malaziyadan)
• Sana	9-avgust 1965
Maydon
• Butun	692.7 km2
• Suv (%)	1.43
Aholi
• 2002-yilgi roʻyxat	4,425,720 (119-oʻrin)
• Zichlik	6389/km2
YIM (XQT)	2005-yil roʻyxati
• Butun	AQSh$132,300 mil. (56-oʻrin)
• Jon boshiga	AQSh$29,893
Pul birligi	Singapore Dollar (SGD)
Vaqt mintaqasi	UTC+8
• Yoz (DST)	UTC+8
Qisqartma	SN
Telefon prefiksi	65
Internet domeni	.sg
kuzat

Singapur (Singapore) Singapur Respublikasi (inglizcha - Republic of Singapore, malaycha Repablic Singapura) — Janubiy Sharqiy Osiyodagi davlat. Singapur oroli va unga tutash mayda orollar hamda Malakka yarim orolning janubiy chekkasida joylashgan. Maydoni-640 km². Aholisi-5.637 million kishi (2022). Poytaxti — Singapur shahri.

Singapur Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibiga kiruvchi respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1963-yil qabul qilingan (keyinchalik tuzatishlar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident (2017-yil 14-sentabrdan boshlab,Halima Yoqub), u umumiy toʻgʻri ovoz berish yoʻli bilan aholi tomonidan 6 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament, ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.

Singapur oroli Joxor boʻgʻozi orqali Malakka yarim oroldan, Malakka va Singapur boʻgʻozlari orqali Indoneziya o.laridan ajralib turadi. Sohillari pasttekislik, bir oz botqoqlashgan, janubi-gʻarbiy sohillarida marjon riflari bor. Relyefi tekislik (bal. 176 m gacha). Iqlimi ekvatorial, mussonli. Oʻrtacha temperatura yanvarda 26°, iyulda 27°. Yillik yongʻin 2600 mm. Katta daryosi — Singapur.

Ichimlik suv yetishmaydi, u Malayziyadan keltiriladi. Koʻpgina mayda orollarda odam yashamaydi, ularda tropik oʻsimliklar saqlanib qolgan. Ayrim sohillari mangozorlar bilan band.

Aholisining koʻpchiligi xitoylar (76%). Malayyalar (14%), Hindiston, Bangladesh, Pokiston, Shri Lankadan kelganlar (7%), yevropaliklar va boshqa yashaydi. Rasmiy tillar — xitoy, ingliz, malayya, tamil tillari. Dindorlari buddaviylik. konfutsiylik, islom, hinduiylik, xristian dinlariga eʼtiqod qiladi.

14-asrga oid Xitoy va Yava yilnomalarida bu orol Tumasik (yavacha "masek" — dengiz) deb atalgan. 1275-yil Somaliga Yava qiroli Kertanagar qoʻshinlari, 1349-yil Siyom harbiy kemalari hujum qilgan. 1377-yildan orol Yavaga karam boʻlgan, 15-asr boshlarida esa Tan davlatining qiroli Sukotan oʻzini Singapur, Malakka va Malayya hukmdori deb yuritgan, soʻng Joxor sultonligi kuliga oʻtgan. 1819-yil orol inglizlarning Ost-Indiya kompaniyasiga qaram boʻlib qolgan. 1826—1946-yillarda Somali — StreytsSetlments tarkibidagi ingliz mustamlakasi. Ikkinchi jahon urushi vaqtida Singapurni yapon qoʻshinlari egallab turgan (1942— 45). 1959-yildan Hamdoʻstlik tarkibidagi "oʻzini oʻzi boshqaruvchi davlat". 1963—65 yillarda Malayziya Federatsiyasi tarkibiga kirdi. 1965-yil 9 avgustda undan ajrab chiqib, alohida mustaqil respublikaga aylandi. 1965-yil sentdan BMT aʼzosi. Oʻzbekiston Respublikasi suverenitetini 1992-yil 2 yanvarda tan olgan, 1997-yil 8 aprelda diplomatiya munosabatlarini oʻrnatgan. Milliy bayrami — 9 avgust — Milliy kun (1965).

100 yildan ortiq vaqt davomida Singapur hududi Britaniya mustamlakasi boʻlgan (“Boʻgʻozdagi turar-joylar”, “Boʻgʻozlardagi turar-joylar”). Muhim savdo yoʻli Singapur boʻgʻozi orqali oʻtgan boʻlsa-da, bu aholi punktlari rivojlanmaganligicha qolgan, mahalliy aholining asosiy mashgʻulotlari baliqchilik va tabiiy kauchuk ishlab chiqarish boʻlgan (XX asrning birinchi yarmida Singapur va Malayziya ulushiga 20-asrning yarmigacha toʻgʻri kelgan. jahon kauchuk ishlab chiqarish). 1963 yilda Singapur Britaniya imperiyasidan ajralib, Malayziya bilan federatsiya tuzdi. Biroq, Singapur aholisining to'rtdan uch qismi xitoylar edi, Malayziya va Indoneziya bilan munosabatlarning keskinlashishi 1965 yilda Singapurning Malaya federatsiyasidan chiqarilishiga olib keldi. Shu yo‘l bilan mustaqillikka erishgan davlat oldidan bir qancha iqtisodiy muammolar paydo bo‘ldi: oziq-ovqat va chuchuk suv yetishmasligi, mineral resurslarning to‘liq yo‘qligi, sanoatning rivojlanmaganligi, 1968-yilda Britaniya harbiy bazasining olib chiqilishi ishsizlik muammosini yanada kuchaytirdi. .

Yirik xorijiy kompaniyalarning mamlakatga kelishini osonlashtirish uchun Singapur hukumati siyosiy va iqtisodiy barqarorlik muhitini yaratdi (arzon ishchi kuchiga ega boʻlgan boshqa mamlakatlardan farqli o'laroq). Li Kuan Yu partiyasi aslida hokimiyatni monopoliyaga oldi, yagona nazorat ostidakasaba uyushmalari hukumati, boshqa kasaba uyushmalari (va undan ham ko'proq kommunistik e'tiqoddagi tashkilotlar) o'lim jazosigacha jazolandi; korruptsiya va giyohvand moddalar savdosi bir xil darajada qattiq javobgarlikka tortildi. Ushbu strategiya juda samarali bo'ldi, dastlabki etti yil ichida yalpi ichki mahsulotning o'sishi 10% dan oshdi, 1972 yilga kelib ishlab chiqarish korxonalarining chorak qismi xorijiy yoki Yaponiya va AQSh hamkorlari bilan qo'shma korxonalar edi, 1975 yilga kelib sanoatning YaIMdagi ulushi. 22% ga yetdi (1965 yildagi 14% dan). Ayniqsa, axborot texnologiyalari, neft-kimyo va elektronika sohalarida kadrlarni kasbiy tayyorlashga jiddiy e’tibor qaratildi.

Agar 1960-yillarda asosiy sanoat mahsulotlari gugurt, baliq ilgagi va chivinli toʻrlar boʻlsa, 1970-yillarda toʻqimachilik, kiyim-kechak va oddiy elektronika eksport qilingan boʻlsa, 1980-yillarning boshlariga kelib Singapur qattiq disklar ishlab chiqarish boʻyicha jahon yetakchisiga aylandi, 1990-yillarda. 1990-yillarda kompozit materiallar, logistika, biotexnologiya, farmatsevtika va mikroelektronika  kabi sohalar rivojlandi. Singapur mavjudligining dastlabki 20 yilida YaIM o'sishi 10% ga yaqin boʻlgan bo'lsa, 1985 yilda 1984 yilga nisbatan pasaydi. YaIM pasayishining bevosita sababi Singapurning eng yirik sanoat guruhlaridan biri Pan-Electric Industries[en] bankrotligi edi. Umuman olganda, bu mamlakatda ishchi kuchining raqobatbardoshligining pasayishi (singapurliklarning daromad darajasi allaqachon rivojlangan mamlakatlar bilan taqqoslangan), Xitoy va boshqa mamlakatlarga tobora ko'proq ishlab chiqarish ob'ektlari ko'chirilishi bilan bog'liq. Hukumat iqtisodiyotni rivojlantirishning yangi usullarini izlashi kerak edi. 1973 yilgacha Singapurda o'z fond birjasi yo'q edi, korxonalarning aksariyati davlat mulki edi. 1985 yildan boshlab davlat kompaniyalarini bosqichma-bosqich xususiylashtirish boshlandi, eng katta ulush taklifi 1993 yilda Singapur Telekommunikatsiya kompaniyasining xususiylashtirilishi bo'lib, bu Singapur birjasining bozor kapitallashuvini deyarli uch baravar oshirdi (48,8 milliard AQSh dollaridan 132,7 milliard AQSh dollariga).

1999 yil oxirida Singapur birjasida umumiy bozor kapitallashuvi 434 mlrd. AQSH dollari boʻlgan 370 ta kompaniya roʻyxatga olindi, ularning 27% Temasek Holdings suveren fondi tomonidan nazorat qilindi.

Singapurda sanoat bilan parallel ravishda moliya sektori rivojlandi, ammo sekinroq sur'atda. 1968 yilda Osiyo dollari bozori yaratildi va Bank tashkil etildi.

Siyosiy partiyalari va kasaba uyushma tashkilotlari. Somali demokratik partiyasi, 1980-yil tuzilgan; Somali xalq partiyasi, 1994-yil tashkil etilgan; Xal k, harakati partiyasi, 1954-yil asos solingan; Ishchi partiyasi, 1957-yil guzilgan; Birlashgan xalq fronti. 1974-yil 5 iartiyaning qushilishi natijasida tashkil topgan. Kasaba uyushmalari milliy kongressi, 1961 ii. asos solingan.

Somali — Janubi-Sharqiy Osiyoda iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan davlat. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 28%, transport va aloqaning ulushi 13,1%, qishloq xoʻjaligi ulushi 0,2%.

Sanoatining yetakchi tarmoqlari — aniq mashinasozlik, elektronika, elektrotexnika, optika, keng isteʼmol mollari va murakkab apparatlar (shu jumladan, kosmik tadqiqotlar uchun eksportga moʻljallangan apparatlar) ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Chetdan keltiriladigan xomashyo asosida neftni qayta ishlash sanoati rivojlangan. Singapur zavodlari yiliga 50 mln. tonna neftni qayta ishlash imkoniyatiga ega. Kemasozlik, kema taʼmirlash, samolyotsozlik, metallurgiya, kimyo, turli asbob-uskuna ishlab chiqarish, yogʻochsozlik, qurilish materiallari, toʻqimachilik, rezina, koʻn poyabzal, oziq-ovqat korxonalari bor. Hunarmandchilik rivojlangan. Yiliga 20,8 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. Asosiy sanoat markazlari — Singapur. Jurong.

Singapurda qishloq xo'jaligi deyarli rivojlanmagan. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari mamlakat hududining 709 km² dan 1% ga yaqinida, asosan kichik orollardagi shaxsiy fermer xo'jaliklarida yetishtiriladi. Hududning qariyb 3,3 foizini o'rmonlar, shu jumladan qarovsiz bog'lar egallaydi. Mahsulotlar: mevalar, sabzavotlar; parranda go'shti, tuxum. 1. Singapurda baliq ovlash. Sharqiy sohilda joylashgan 3000 m2 maydonga ega Singapur dengiz kompleksi har biri 10 ta tankni o'z ichiga oladi. 10 tonnagacha baliq sig'ishi mumkin. Tanekelar yopiq tizimda ishlaydi, u suvni qayta ishlaydi va yo'q chiqindilarni okeanga chiqaradi. Uglerod chiqindilarini kamaytirish maqsadida fermer xo'jaligi faoliyatining kamida 50% quyosh energiyasidan foydalanadi. Hozirda tanklarning yarmi to‘lgan va baliqlar internet orqali sotilmoqda. uyga yetkazib berish platformasi. Intellektual ferma tizimi, baliq yetishtirishni ko'proq qilishga yordam beradi bashorat qilinadigan va aniq. Tizim avtomatik aniqlash uchun kameralardan foydalanadi akvariumlarda individual barramundi uzunligi va keyin baliq o'rtacha uzunligini hisoblab chiqadi va akvarium aholisining o'rtacha og'irligi. Tizim, shuningdek, ruxsat berish, oziqlantirish paytida baliq o'zini qanday kuzatib boradi optimal ozuqa stavkalarini aniqlash uchun xodimlar. 2. O‘rmon xo‘jaligi. O'rmon daraxtlarning mavjudligi bilan belgilanadi va boshqa erdan foydalanishning etishmasligi. Daraxtlar minimal darajaga yetishi kerak erdagi balandligi 5 metr. Daraxtlar hali bo'lmagan o'rmonlarni qayta tiklash uchun hududlar zarur boʻlgan besh metr balandlikka va oʻrmon ostidagi maydon hajmiga qisqa vaqt ichida erishdi 10 foizga yetganlar ham ko'rsatkichga kiritilgan, chunki bu hududlar vaqtinchalik inson aralashuvi yoki tabiiy sabablar natijasida o'rmon bilan qoplanmagan. Bunda toifaga bambuk va palma daraxtlari o'sadigan hududlar kiradi, agar shunday bo'lsa o'rmon ostidagi balandlik va maydon mezonlarga mos kelishi; o'rmon yo'llari, tozalash va boshqa kichik ochiq joylar; milliy bog'lardagi o'rmonlar, qo'riqxonalar va boshqa muhofaza etiladigan hududlar ilmiy, tarixiy, madaniy yoki ma'naviy qiziqish; shamol to'siqlari, o'rmon kamarlari va daraxtlar koridorlari; 0,5 ga dan ortiq maydon va 20 m dan ortiq kengligibilan; plantatsiyalar asosan ishlatiladi.

Singapurda bir qancha gazeta va jurnal nashr etiladi. Asosiylari: "Berita harian" ("Kundalik yangiliklar", malayya tilidagi kundalik gazeta, 1957-yildan), "Biznes tayme" ("Ishbilarmonlar vaqti", ingliz tilidagi kundalik gazeta, 1976-yildan), "Lyanxe van bao" ("Birlashgan kechki gazeta", xitoy tilidagi kechki kundalik gazeta, 1983-yildan), "Lyanxe szao bao" ("Birlashgan tonggi gazeta", xitoy tilidagi kundalik gazeta, 1983-yildan), "Singapur biznes" ("Singapur biznesi", ingliz tilidagi oylik jurnal, 1977-yildan). Milliy axborot agentligi yoʻq. "Singapur interneshnl media", Singapur radiosi (1936), Singapur televideniyesi (1963) kabi radio va telekoʻrsatuv hukumat xizmati mavjud.

• Rasmiy veb-sayt ^(ingl.)
• Shahar-mamlakat haqida maʼlumot (Wayback Machine saytida 2010-06-05 sanasida arxivlangan) ^(ingl.)