FAIR and interactive data graphics from a scientific knowledge graph

Cal melhorar l'escritura d'aquel article. L’ortografia, la gramatica, lo vocabulari, la sintaxi o autres aspèctes lingüistics incorrèctes son de verificar. O podètz o .

La Lista Roja d'Espècias Menaçadas de la UICN^[1] (tanben aperada en qualques escasenças coma lo Libre Roge), creada en 1963, es l'inventari mai complèt de l'estat de conservacion d'espècias d'animals e plantas a nivèl mondial.^[2][3] La lista es elaborada per l'Union Internacionala per la Conservacion de la Natura (UICN), la principala autoritat mondiala en la matèria.^[4] Fòrça govèrns e d'organizacions creen las siás pròprias listas rojas regionalas basadas generalament en l'elaborada per la UICN, que classifican en el a las espècias de la siá region que se tròban jos menaça.

L'objectiu es amiar al public l'urgéncia dels problèmas de conservacion, aital coma ajudar a la comunitat internacionala a redusir l'escantiment. Es actualizada annalament, en se realizant una analisi en prigondor de las avaloracions que conten cada quatre o cinc ans.^[3][5]

Utiliza un conjonch de critèris per avalorar lo risc d'escandilhament de miles d'espècias e subespecies, es quaus sòlen èsser aplicablas a practicament totes los taxons de la planeta. La revaluación e addicion de nòvas espècias al listat se realiza mejançant una revision per de parelhs de la part de las autoritats que collabòran en l'elaboracion de l'òbra, tala coma lo grop d'expèrts que compausan la Comission de Subrevivença d'Espècias o, en lo cas dels ausèls, la pròpria Birdlife International.^[5]

La Lista Roja de la UICN foguèt concebuda pel primièr còp en 1963, e pendent mai de 30 ans la Comission de Subrevivença d'Espècias (CSE o SSC per las siás siglas en anglés) avalorèt l'estat de conservacion de las espècias en una escala globala.^[3] Après se reconéisser lo besonh de revisar los critèris e de categorias utilizadas, en 1984 la CSE realizèt un simpòsi que s'examinèron en el los problèmas e se prepausèron qualques opcions de renauiment, mas cap se feniguèt en concretant.^[2]

Entretanto, En 1988 la lista incorporava ja l'avaloracion de totas las aves.^[3] En 1989 començariá una nòva fasa de trabalh per la siá reorganizacion, a causa d'una requeréncia presentada pel Comitat Directiu de la CSE. D'aquesta manièra, en 1991 s'anoncièt oficialament la version 1.0 de la lista, qu'en esséncia èra lo primièr paper que sometiá una nòva basa per las categorias.^[7][2]

En 1992 se publiquèt la version 2.0, qu'inclusiá la primièra revision màger a l'edicion anteriora, en inclusent un critèri numérico apropriat per totes los organismes. La version 2.0 introdusiguèt en mai la categoria per las espècias pas menaçadas. La posteriora edicion, numerotada coma la version 2.1 e editada en 1993, inclusiá una estructura mai explicita e clara de las categorias, en melhorant e en detalhant los critèris de caduna.^[7][2]

En 1994 apareguèt la version 2.2, era quau realizava qualques cambiaments mendres a l'edicion anteriora e fusionaba la categoria de "susceptibla" dins lo classament de "vulnerable". En decembre d'aqueste meteis an s'adaptariá la version 2.3 de la Lista Roja, era quau inclusiá un sistèma estandarizado de categorias.^[7] La version 2.3 dels critèris seriá utilizada en l'edicion de 1996, era quau inclusiá pel primièr còp l'estat de conservacion de totes los mamifèrs, en se determinant que 25% d'eles se trobavan menaçats.^[3] L'edicion, que listava a un total de 5.205 espècias, inclusiá tanben a 11% de las aves estudiadas jos detla meteissa categoria de menaçadas.^[3]

La version 2.3 dels critèris foguèt tanben utilizada en la Lista Roja de l'an 2000.^[7] En 1999 comencèt lo desvolopament de l'edicion actuala de las categorias, amb l'anóncia de la version 3.0. En aquesta version se prepausèron qualques cambiaments als critèris e las definicions de qualques tèrmes claus. Fin finala, en 2001 lo Conselh de la UICN adoptèt la version 3.1 de las categorias e critèris, qu'es l'utilizada a l'ora d'ara e inclutz d'importantas modificacions a l'estructura de la lista, coma es la supression de las categorias "depenentas de conservacion" e "bas risc", en essent las soscategorias d'aquesta darrièra incorporadas coma de nòus classaments.^[2]

Lo 6 d'octòbre de 2008 foguèt lançada oficialament l'edicion d'aqueste an dins lo Congrès Mondial de la UICN realizat en Barcelona.^[8]

Entre las principalas organizacions aconselhas en lo procès d'elaboracion de la Lista Roja se tròban BirdLife International, Conservation International, NatureServe, la Societat Zoológica de Londres e la pròpria Comission de Subrevivença d'Espècias de la UICN.^[3][7]

La lista s'actualiza annalament, usualmente entre abril e mai de cada an, en se realizant una revision màger de las analisis de cada espècia cada quatre o cinc ans.^[9][3]

Las organizacions encargadas de totes o cèrt grop de taxons dins la lista s'apèran d'Autoritats de la Lista Roja (ALR), tanben conegudas per lo sieu nom en anglés coma RLA.^[9][7]

La version 3.1 dels critèris e categorias de la Lista Roja, utilizada a l'ora d'ara, considèra nòu critèris estructurats de la seguenta manièra, dempuèi màger a mendre risc:^[2]

• Extinta (EX),
• Extinta En estat silvestre (EW),
• En perilh critic (CR),
• En perilh (EN),
• Vulnerable (VU),
• Gaireben menaçada (NT),
• Preocupacion mendre (LC),
• Donadas insufisentas (DD),
• Pas avalorat (NE) (espècia pas avalorada per cap de las autras categorias).

Los taxons qu'encara pas son estats revaluados d'acòrd als critèris de la version 3.1 pòdon seguir classificats jos qualque categoria de la version 2.3.^[10]

Birdlife International, Coma autoritat de la Lista Roja, considèra tanben las categorias de possiblament extinto (PE) e possiblament extinto dins estat silvestre (PEW).^[11] Qualques expèrts an suggerit qu'aquestas categorias sián incorporadas coma oficialas.^[12]

La version 2.3 dels critèris, establida en 1994 e utilizada fins a l'edicion de l'an 2000, incorporava en mai lo critèri d'"espècia depenenta de conservacion" (CD). Aqueste critèri èra, al bòrd de LC e NT, soscategoria de "bas risc" (LR).^[2] Las abreviaciones oficialas provien del nom original en idiòma anglés. De manièra nominativa, las categorias VU, EN e CR intègran al grop d'"espècia menaçada".^[7]

La lista incorpòra tanben las categorias "pas avaloradas" (NE) per las espècias qu'encara pas son estats classificadas e "de donadas insufisentas" (DD) per las espècias que possedisson pas sufisenta informacion per un classament rigorós.^[7]

En qualques escasenças, la Lista Roja es estada criticada per pas esclarir de manièra sufisenta quinas son las siás fonts d'informacion.^[4] Aquestes planhs an amiat a la UICN a melhorar l'accès a las fonts citadas e la qualitat de la documentacion, en inclusent la revision per de parelhs de la part de las organizacions que collabòran en l'elaboracion de la lista.^[13]

S'es suggerit que las publicacions coma la Lista Roja e similara son propensas a èsser utilizadas de manièra equívoca per de govèrns e d'autras organizacions, doncas que pòdon arribar a de conclusions erróneas que poirián afectar al mitan ambient o amiar a l'explotacion inadequada de los sieus recorses naturales.^[14]

• Estat de conservacion
• Biologia de la conservacion
• UICN
• Articles sobratz las categorias de la Lista Roja

• Escarrabilhada Roja de la UICN
• Web de la Lista Roja en lo luòc de la UICN -> rot
• Web oficiala de la UICN