FAIR and interactive data graphics from a scientific knowledge graph

Berbintzana
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko enparantza eta Andre Maria eliza
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Erriberri
Eskualdea	Izarbeibar-Novenera
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Barrutia	Tafalla
Izen ofiziala	Berbinzana
Alkatea (2019-2023)	Asier Diaz Asenjo (Berbintzanaren alde)
Posta kodea	31252
INE kodea	31053
Herritarra	berbintzandar
Geografia
Koordenatuak	42°31′06″N 1°50′12″W / 42.51836903°N 1.83668849°W / 42.51836903; -1.83668849
Azalera	12,98 km²
Garaiera	304-399 metro
Distantzia	43,0 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	672 (2023:  24)
323 (%48,1) (2019)  (%49,4) 332
Dentsitatea	0,52 bizt/km²
Zahartzea[1]	% 24,58
Ugalkortasuna[1]	‰ 52,24
Ekonomia
Jarduera[1]	% 72,41 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0 (2011)
Langabezia[1]	% 11,5 (2013)
Euskara
Eremua	eremu ez-euskalduna
Euskaldunak[2][3]	% 3,60 (2018: %1,78)
Datu gehigarriak
Sorrera	1647 (independentzia)
Webgunea	www.berbinzana.info

Berbintzana^[4][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Erriberriko merindadean eta Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 43,0 kilometrora. Altuera 304 eta 399 metro artekoa da, eta 12,98 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtean 672 biztanle zituen.

Argako Erriberan dago, Larraga eta Miranda artean, Arga ibaiaren ertzean. Bere udalerrian Burdin Aroko herrixka dago, Ereta izenez ezagutzen dena. Andre Maria bere eliza, XIII. mendeko gotikoa, eskualdeko zaharrenetakoa da. Udalerriak aerodromo bat ere badu. Novenerako hiribildua izan zen.

Bertako biztanleak berbintzandarrak dira.

Berbintzana toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Berbinzana
• nafar erromantzez edo aragoieraz: Berbinzana

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[5]

• Berbinçana (1248)
• Bervinçana (1268)
• Berbinçana (1280)
• Beruinçana (1330)
• Berbinçana (1366)
• Birbincana (1587)
• Bervinzana (1802)
• Berbinzana (1945)
• Berbintzana (1979)
• Berbintzana (1999)

Mikel Belaskoren ustez, ziurrenik "Berbinz izeneko pertsona baten jabetzakoa" da. Berbinz + -ana eraikuntzak osatzen du. Lehenengo elementua identifikatu gabeko pertsona-izena da, eta bigarrena, propietatea adierazten duen erromantze-atzizkia. Julio Caro Barojak herriaren izena Vervetinus edo Vervinius latindar izenekin lotu zuen. Luis Mari Mujikak, berriz, jatorrizko Verventíana bat proposatzen du, Verventius pertsona-izenetik datorrena.

Euskaraz, /z/ eta /s/ soinu frikatiboak (gaztelaniaz "z" edo "c" eta "s" hizkiekin adierazten dira) afrikarretan bihurtzeko Nafarroako euskaldunen ohiko erabilera, euskaraz "tz" eta "ts" irudikatuak hurrenez hurren, aurretik kontsonanteak daudenean l, n edo r betetzen da, eta hurbileko beste toponimo batzuetan ere ikus daiteke, hala nola Faltzes (Falces/Faltzes) edo Martzilla (Marcilla/Martzilla) kasuan.

Berbintzanako armarriak honako blasoi hau du:^[6]

Armarri hori Nafarroako Foru Aldundiak eman zion, herriak bere armarriekin bandera berri bat egitea erabaki zuenean, Andre Maria Erreginaren koroatzera joateko. Nafarroako Jauregiko beirateetan daude.

Berbintzanako banderak Berbintzanako armarri dauka hondo gorri baten gainean.

Berbintzana Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Argako Erribera eremu naturalean eta Novenera eremu historikoan.

		Larraga
	Larraga		Tafalla
		Berbintzana
	Lerin	Miranda Arga

Herria, Nafarroa Garaiko mendebaldean kokatzen da, NA-132 errepidean Tafalla-Lizarra norabidean.

Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalarenak dira. Aldaketa termikoa handia da, prezipitazioak urriak eta irregularrak dira urte osoan, eta iparreko ziertzo haizea da haizerik ohikoena. Urteko batez besteko tenperatura 13 eta 14 gradu artekoa da; eta prezipitazioak, 450 eta 500 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 55-65 inguru izaten dira.

Jatorrizko landaredia arteek osatzen zuten arren, gizakiaren eragina dela eta, ia erabat galdu dira gaur egun. Herrigunearen inguruan, gizakiak eraldaturiko laborantza lurrak baino ez daude gaur egun. Inguruko landaredia mediterraneo motakoa da, eta arteek osatzen dute nagusiki. Arteen azalera oso txikia da, ekintza antropogenikoa dela eta.

Berbintzanan ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Miranda Arga pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 345 metrora, Nafarroako Gobernuak 1982n jarritako estazio meteorologikoa dago.^[7]

Datu klimatikoak (Miranda Arga, 1982-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	25.0	27.0	30.0	36.0	42.0	43.5	42.0	38.0	31.0	25.5	19.0	43.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.5	11.7	15.2	17.5	22.0	27.0	30.1	29.8	25.6	20.0	13.4	9.9	19.3
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.6	7.0	9.8	12.0	15.9	20.4	23.2	23.1	19.4	14.8	9.4	6.1	13.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.7	2.2	4.3	6.4	9.8	13.8	16.3	16.3	13.2	9.6	5.3	2.4	8.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.0	-8.0	-8.0	-4.0	0.0	4.0	8.0	8.0	4.0	-1.0	-7.0	-11.0	-11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	34.8	29.4	40.1	46.9	48.2	39.6	23.7	20.2	37.0	42.4	49.1	33.1	444.4
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	49.0	33.0	48.0	37.0	55.0	80.0	65.0	150.0	78.0	56.0	52.0	32.0	150.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	8.0	6.3	6.9	8.5	7.9	5.3	3.9	3.7	4.9	7.4	8.1	6.9	77.8
Elur egunak (≥ 1 mm)	0.6	0.6	0.3	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	0.5	2.2
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8]

Eretako aztarnategia, Berbintzanako herrigunean dago, Arga ibaiaren ondoan. Burdinaroan zehar garaturiko herrixka izan zen, K. a. lehen milurtearen inguruan, eta herriaren erromatartze garaian amaitu zen. Aurkitutako inguruko herrixketan ez bezala, Eretakoak, herrixka eredu desberdina jarraituz eraiki zen. Gune lauean eraikitako herrixka da, gotorlekuak normalean eraikitzen ziren toki malkartsuetatik edo muinoen gainetatik urruti beraz.

Herriak harresia eta dorreak zituen inguruan, kanpoko erasoetatik babesteko. Dorre eta harresi hauek kristo aurreko VII. mendekoak dira, eta gaur egun edonork bisitatzeko moduan jarri ditu Berbintzanako Udalak. Aztarnez gain, Eretako alde batean, harresiaren, dorre baten eta garaiko etxebizitza bat berreraiki dira, herritarrek Eretako herrixkako biztanleak nola bizi ziren erakusteko.

Dirudienez, herri hori ez zen existitzen Gartzia IV.a Santxitz 1052. urtean, Estefania erregina andrearekin limosna eman zionean, bere arimengatik, eta bere gurasoenak, Naiarako Andre Maria monasterioari, Berbintzanako Andre Maria izeneko beste monasterio bati, Larragako terminoetan, bertako biztanleek eta monasterioak, dioenez, binana-eskubide komuna zutela, Berbintzanarik aipatu gabe. Jatorrizko herrigunea monasteriotik aurrera hazi zen, XV. mendearen amaieran oraindik ere herri hori Larragako etxaldea gisa hartzen baitzen.

1220an jada Berbintzanaz hitz egiten da, Naiarako Andre Maria monasterioko herri gisa, zeinak 20 urterako eman baitzion Antso VII.a Nafarroakoa erregeari, bere eskubide guztiekin, 400 kahitze ogitan. 1225ean, errege horrek Naiarako Andre Mariari itzuli zion herria, arima gordetzeagatik itzultzen ziola esanez. Baina ekitaldi berean, priorrak eta Andre Maria komentuak herri hori utzi zioten erregeari, bere bizitzan zehar, urtean hamar meaila mezmudino ordainduz monasterioari, errolda tituluarekin.^[9]

1274an oraindik ere bazen Berbintzanan monasterioa, Naiarako Andre Mariakoaren menpekoa; izan ere, honen priorra Henrike I.a Nafarroakoa erregeari kexatu zitzaion, Berbintzanakoari bere pribilegioak hausten zitzaizkiola esanez, eman behar ez zituen gauzak eskatuz. Haren bertuteari esker aztertu zuen erregeak negozioa, eta adierazi zuen monasterioari zegokiola Berbintzanako bildots, txerri, oilasko, ansaroi eta beste edozein aziendaren hazkuntzaren bederatzigarrena. Giza hilketak eta kalonjeak erregearen erdia eta monasterioaren beste erdia zirela ere ezarri zuen, eta inork ez zezala Arga ibaian arrantzatu, printzearen borondaterik gabe, monasterio osoan, erregearentzat 50 sos santxete eta monasterioarentzat beste 50 sosen zigorraren pean, eta Berbintzanako alkatea, erregeak izendatua, betierekoa izan zedila, printzeak aukeratutako herri bereko hiru gizonez.

1280an, bizilagunek 100 kahitze gari eta beste hainbeste garagar eta olo zor zituzten petxa gisa, eta 50 kahitze eta 2 gari-lapurreta eta 93 garagar eta olo-kahize, bederatzigarren aldiagatik. Herri honen errentak erregeak 1307an Oier Maulekoari eman zizkion Mauleko gazteluaren truke. 1354an, Joan Maulekoak, Arradako jaunak, Berbintzanan zuen errenta saldu zion erregeari 250 kahiz garirekin.

1414an, Berbintzanako hiribildua Piarres Azkoiengoa zen, eta honek erregeari eman zion, Andosillakoaren ordez. Mosen Piarres, berriz, Berbintzanako errota, jauregiak eta lursailak gorde zituen. (Azkoiengoak Berbintzanako hiribildua erosi zuen 1404an, Joan Jordan Listekoa, Launarreko jauna). 1416an, Karlos III.a Nafarroakoa erregeak, hilkorren ondorioz (izurritea) Berbintzana erabat hustu zela eta leku egokian zegoela kontuan hartuta, erregea askotan joaten zen hara, ehizara zein beste era batzuetara, eta, birpopulatzen laguntzeari barrez, bertako biztanleei petxa arrunt osoa barkatu ziela 85 urtez, esaten zuen petxa hau 50 urteko eperra baino gutxiagokoa zela, eta, era berean, beita hura 50ekoa zela.^[9]

1457an, Karlos Bianako printzeak Berbintzanako herria eman zion Maria Armendaritzeri, bere bizitzan, jurisdikzio baxu eta ertainarekin eta printze berak herri horretan zuen jauregiarekin eta etxearekin. 1495ean Berbintzana Larragako etxalde bat bezala kontsideratzen zen, zeinaren batasunean bere petxak Leringo kondeari ordaintzen zizkion.

1507an, Joanes III.a Nafarroakoak Bianako printzeak emandako eskerrak berretsi zizkien herritarrei, urteko zortzi eguneko azoka eta asteko azoka bat ospatzeko baimena emanez. Armarria eta eserlekua ere erakutsi zizkion Nafarroako Gorteetan. 1508ko uztailaren 28an Berbintzanako diputatu bat Tafallan ospatzen ari ziren Gorteetara joan zen Mendigorriaren ondoko lekua hartuz.

Nafarroako konkista ondoren, Berbintzanak zenbait zailtasun izan zituen bere erregealdiko hiribildu izaera ziurtatzeko, 1416an eratu zen bezala, eta 1507an Joanes III.a Nafarroakoak eman zizkion pribilegioei eusteko. Alde batetik, Leringo kondeak hiribilduaren gaineko eskubideak izan nahi izan zituen, eta auzi bat egon zen, Berbintzanaren alde huts egin zuena 1547an. Erresumako fiskala eta ondarezkoa Berbintzanak 1507an emandako pribilegioak izatearen aurka agertu zirenez, epaiketa batzuk egin ziren. Baina kasu honetan ere gutxienez hiru epai egon ziren elkarren segidan, azkenak 1579 eta 1580koak, bere alde.^[10]

1800. urtean jurisdikzio zibila alkate batek eta kriminala Iruñeko Errege Gorteak gauzatzen zuten, elizakoa Naiarako monasterioko abadearena zen bitartean, Berbintzanako elizako abade titulua aldi berean zuena eta berarentzat bikario bat eta bi onuradun izendatzen zituena.

1855eko maiatzaren 1eko desamortizazio legea betez, 1862an labe bat, pattar fabrika bat eta errementeria bat saldu ziren enparantzan.

1920ko hamarkadan irin-errota bat eta zentral elektriko bat zituen.

2023 urteko erroldaren arabera 672 biztanle zituen Berbintzanak.^[11]

Berbintzanako iharduera ekonomiko nagusia nekazaritza da. Zerealen landaketaz gain, mahastiek garrantzi handia dute, eta herrian upategi kooperatiba bat dago.

Berbintzanako udaletxea herrigunean dago. Udalbatza udalerriko alkateak eta sei zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Angel Diaz Asenjo da, Berbintzanaren aldeko hautagai gisa aurkeztu zena.

Hauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:

Udalaren egoitza eta udaletxea herrigunean dago.

• HELBIDEA: Foruen Plaza, 1

Berbintzanako Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Angel Diaz Asenjo da, Arga zerrendakoa. Zinegotziak 6 daude:^[9]

• Edurne Chocarro de Luis (Berbintzanaren alde)
• Asier Diez Asenjo (Berbintzanaren alde)
• Aitor Lucea Chocarro (Berbintzanaren alde)
• Jose Antonio Asenjo Chocarro (Berbintzanaren alde)
• Jose Hilario Chocarro Martin (Navarra Suma)
• Ildefonso Chocarro Iracheta (Navarra Suma)

Berbintzanako Udalan 5 batzorde ditu. Horietako bakoitzaren buruan hautetsi bat dago:^[9]

• Ekonomia eta Ogasuna (Ange Diaz Asenjo)
• Gizarte Gaiak, Berdintasuna eta Hezkuntza (Edurne Chocarro de Luis)
• Hirigintza eta Segurtasuna (Jose Antonio Asenjo Chocarro)
• Nekazaritza, Abezaintza eta Mendiak. Ingurumena (Aitori Lucea Chocarro)
• Jaiak eta Kultura (Asier Diaz Asenjo)

1979tik, Berbintzanak 7 alkate izan ditu:

Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 327 linea zerbitzua ematen dio udalerri honi. Herriak bi autobus geldialdi ditu zeharkarrikan: bat Tafallarantz eta bertze bat Mirandarantz.

Nafarroako Hiriarteko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 327 Tafalla Larraga • Berbintzana Miranda Arga

Berbintzanan hainbat elkarte eta sozietate daude. "Sociedad Recreativa San Isidro" delakoak esaterako, seiehun bazkidetik gora dauka, eta herriko asialdirako bi lokalen jabe da "La Taberna" eta "El Centro". Horrez gain, "Sociedad La Unión" izeneko elkarteak herriko gazteentzat jarduerak antolatzen ditu, besteak beste, herriko jaien antolamenduan aritzen da. Aipatu elkarte horietaz gain, emakumeen elkartea, herriko gurasoena, eta Berbintzanako nagusien elkarteak daude.

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Berbintzana ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[13]

Koldo Zuazok, 2010ean, Berbintzana ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[14]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Berbintzana eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren % 1,80k zekien euskaraz, 2010ean % 1,82 eta 2018n % 3,60k.

Herriko futbol taldea Injerto K. E. da, eskualde-mailako 2. multzoan aritzen dena.

• Aingeru guardakoko eguna, martxoaren 1n
• San Isidro eguna, maiatzaren 15ean
• Jasokundeko Andre Mariaren jaiak, abuztuaren 14tik abuztuaren 21era
• Gazteriaren jaiak: abenduaren hasieran

• Andre Maria eliza, XIII. mendean eraikitako kristiau eliza, XVIII. mendean berraikia barroko estiloan.
• Eretako museoa eta aztarnategia, Burdin Aroko herrixka bateko aztarnategia. "Las Eretas" museoan bertako objektuak eta Nafarroako beste aztarnategitako piezak erakusten dira.
• Berbintzanako zubia, Arga ibaiaren gaineko harrizko zubia, Erdi Aroan eraikia.

• Agustin Asenjo Guillen (1936-), pilotaria.
• Jon De Luis (2003-), futbolaria.

1. ↑ /beɾbint͡s̻ána/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza hirugarren silaban

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.

• Izarbeibar-Novenera
• Erriberriko merindadea
• Nafarroa Garaia

• Berbintzanako Udalako webgune ofiziala