FAIR and interactive data graphics from a scientific knowledge graph

Lu Xun (sinaeg 鲁迅 pinyin Lǔ Xùn) e oa anv-pluenn 周树人 Zhōu Shùrén^[1] (25 a viz Gwengolo 1881 – 19 a viz Here 1936), unan eus skrivagnerien bennañ Sina en XX^vet kantved.

Sellet e vez outañ evel ouzh penn al lennegezh sinaat arnevez. E yezh ar bobl (白話 baihua) koulz hag e sinaeg klasel e skrive e zanevelloù berr, e arnodadennoù hag e varzhonegoù.
Ur buruteller e oa anezhañ ivez, un troer hag un embanner. Er bloavezhioù 1930 e voe anvet da gadoriad 中国左翼作家联盟 (zhōng guó zuǒ yì zuō jiā lián méng) Kevread skrivagnerien kleizour Sina e 上海 Shanghai.

D'an 2 a viz Meurzh 1930 e voe krouet ar C'hevread gant un daou-ugent skrivagner bennak a save a-du gant Strollad Komunour Sina enep Strollad Broadelour Sina (中國國民黨 zhōng guó guó mín dǎng).

Ul levezon vras o devoe skridoù Lu Xin war buhez sevenadurel Sina, ha meuleudet e voe gant ar galloud sinaat goude 1949, Mao Zedong o vezañ unan eus bamourien labour ar skrivagner a-hed e vuhez.
Petra bennak ma oa-eñ ur c'hleizour, biskoazh ne emezellas Lu Xin e Strollad Komunour Sina. Evit ar frankiz a spered e stourme.

Adal 1960 e voe oberennoù Lu Xin troet e saozneg, hag e yezhoù all goude.

Bet ganet e Shaoxing, er rannvro Zhejiang, e voe Lu Xun anvet 周樟壽 Zhōu Zhāngshòu, e anv kevredigezhel o vezañ 豫山 Yùshān "Ijin ar Menez", a voe kemmet diwezhatoc'h e 豫才 Yùcái "Ijin Henan".
E 1898, kent dezhañ mont da Skol-Vor Jiangnan e tibabas an anv kevredigezhel 樹人 Shùrén, "den desket".

Desket mat e oa an tiegezh Zhou e Shaoxin : Zhou Fuqing, tad-kozh Lu Xin diouzh tu e dad, a oa ur c'helenner e skol gonfusian Hanlin. Hec'h-unan e teskas mamm Lu Xin lenn ha skrivañ. War ziskar avat ez eas pinvidigezh an tiegezh pa glaskas Zhou Fuqing goprañ tud a-benn kaout ur garg evit e vab Zhou Boyi, tad Lu Xin. Harzet e voe an tad-kozh, ha darbet e voe dezhañ bezañ dibennet.
E-keit-se e voe Lu Xin desavet gant ur servijourez kozh anvet Ah Chang. Unan eus e levrioù muiañ-karet e oa 山海經 Shānhǎi Jīng, "Klasel ar Menezioù hag ar Morioù"^[2],[3].

Pa oa Lu Xin ur c'hrennard e varvas e dad, ar pezh en e lakaas da studiañ ar vezegiezh. E 1904, pa ne fizie ket e mezegiezh hengounel Sina, e tibabas mont da Japan da studiañ e Skol Vezegiezh Sendai.

E 1898-1899 e voe Lu Xun e Skol-Vor Jiangnan kent mont da Skol ar Mengleuzioù hag an Hentoù-houarn e Jiangnan ivez. Eno e kejas ouzh deskadurezh ar C'hornôg, ouzh ar ar skiantoù pergen.
Un tamm alamaneg hag un tamm saozneg a studias ivez, ar pezh a roas tro dezhañ da lenn troidigezhioù sinaek eus Emdroadur ha buhezegezh gant Thomas Henry Huxley^[4], War divoud ar frankiz gant John Stuart Mill^[5], koulz ha romantoù evel Ivanhoe gant Walter Scott^[6] ha Log an eontr Tom gant Harriet Beecher-Stowe^[7].

Tapet gantañ e desteni e Sina ez eas Lu Xun da Japan e 1902 da emellout en Ensavadur Kobun, ur skol ma voe prientet Sinaiz da studiañ er skolioù-meur japanek. Eno e skrivas e arnodadennoù kentañ e sinaeg klasel ; pleustriñ war ar Jiu-Jitsu a reas ivez.

E 1903, d'an oad a 22 vloaz, e tistroas d'ar gêr a-benn eurediñ ur vourc'hizez yaouank bet dibabet evitañ gant e vamm. Diszesk e oa ar plac'h, 朱安 Zhūān ("Peoc'h skarlek") hec'h anv, ha bandennet e oa he zreid hervez giz hengounel ar 纏足 chánzú evit mirout outo a greskiñ ; ne voe ket bevezet an eured war a hañval, ha biken ne vevas Lu Xun gant e bried, hogen a-hed e vuhez e reas war-dro hec'h ezhommoù danvezel.

E 1904 neuze ez eas Lu Xun da Skol Vezegiezh Sendai, ma voe ar studier estren kentañ. Skoulmañ darempredoù don a reas gant e vestr Fujino Genkurou (ふじのげんくろう) ; diwar-benn hennezh e skrivas gant doujañs ha mignoniezh, hag ar mestr e-unan a skrivas un arnodadenn-gañv da geñver marv e skoliad.

En e rakskrid da Nà hǎn ("Yudadennoù"), al levr kentañ ma voe dastumet e zanevelloù berr, e tispleg Lu Xun perak e paouezas gant e studioù war ar vezegiezh e Sendai.
Ur wezh, goude ar c'hentelioù, e tiskouezas ur c'helenner japanat un dreuzskeudenn eus ur Sinaad kondaonet da gastiz ar marv abalamour ma oa tamallet dezhañ bezañ ur spier er brezel etre Japan ha Rusia (1904-1905). Ken skodeget e voe Lu Xun gant digaster ar Sinaiz a oa er sal ma tivizas e oa mallusoc'h ober war-dro kleñvedoù spered e genvroidi eget war-dro re o c'horf.

E 1906 ez eas Lu Xun da vevañ e Tōkyō ; eno e voe levezonet gant al lenneg Zhang Taiyan, ha gant e vreur Zuoren — studier eveltañ — ez embannas troidigezhioù eus danevelloù berr eus Europa ar Reter, enno skridoù gant Henryk Sienkiewicz (loread polonat priz Nobel al lennegezh e 1905). E-pad tri bloaz e chomas e Tōkyō o skrivañ arnodadennoù e sinaeg klasel diwar-benn istor ar skiantoù, al lennegezh sinaek hag al lennegezh keñveriet, al lennegezh hag istor ar prederiañ en Europa, ar gevredigezh sinaat, an adaoz hag ar relijion, kement-se holl en ur dreiñ lennegezh lies broioù e sinaeg.

Pa zistroas Lu Xun da Sina e 1910 e voe anvet da gelenner e Shaoxing. A-c'houde staliadur ar Republik e kemeras ur garg e Maodierniezh an Deskadurezh e 南京 Nanjing kent mont gant ar gouarnamant da 北京 Veijing ma krogas da skrivañ. Betek 1926 e chomas e Maodierniezh an Deskadurezh, tra ma kelenne hanter-amzer e Skol-Veur Beijing hag e Skol-Uhel ar Gelennerezed.

E miz Mae 1918 e reas gant e anv-pluenn evit ar wezh kentañ, pa 'z embannas e skrid meur kentañ e baihua, 狂人日記 Kuáng rén rì jì, "Deizlevr ur foll". Anv tiegezh e vamm e oa Lu. Levezonet gant Nikolai Gogol eo ar skrid-se, ma burutell a-flipadoù hengounioù gladdalc'hel Sina dre o lakaat par da zebrerien-tud a grign Sinaiz. Gant ar skrid-se e voe Lun Xun lakaet diouzhtu da unan eus skrivagnerien bennañ e amzer.
Unan all eus e skridoù brudet eo 阿Q正傳 Ah Q zhēng chuán, "Istor gwirion Ah Q", a voe embannet a-bennadoù etre 1921 ha 1922.
E 1923 e voe embannet an daou skrid en dastumad anvet 吶喊 Nà hǎn, "Yudadennoù".

Eus 1924 da 1926 e skrivas Lu Xun e arnodadennoù 朝花夕拾 Zhāo huā xī shí "Bleunioù ar pellgent dastumet da serr-noz" ; e 1926 ez embannas un eil dastumad danevelloù berr anvet 彷徨 Páng huáng "Kantreadennoù", hag e varzhonegoù e komz-plaen 野草 Yě cǎo "Geotennoù gouez" a voe embannet e 1927.
Adalek 1926 hag a-c'houde Lazhadeg an 18 a viz Meurzh ma savas a-du gant ar studierien e voe harluet e Xiamen ha neuze e Guangzhou ma 'z adkavas e studierez ha serc'h 許廣平 Xǔ Guǎngpíng (1898-1968).^[8]

Adal 1927 e vevas Lu Xun e Shanghai, ma voe unan eus diazezerien Kevread skrivagnerien kleizour Sina. An darn vrasañ eus e arnodadennoù a skrivas d'ar mare-se.
E 1929 e c'hanas Xǔ Guǎngpíng ur mab a voe anvet 海嬰 Hǎiyīng, "Babig ar mor" (pe : "bugel Shanghai")^[8].
E 1930 e voe embannet 中國小說史略 Zhōng guó xiǎo shuō shǐ lüè "Istor berr ar faltazi sinaat", ul levr a savas diwar ar c'hentelioù en devoa roet e Skol-veur Beijing ; ur maen-bonn e voe e burutelladur al lennegezh sinaat en XXvet kantved.

Troidigezhioù a embannas ivez — diwar ar ruseg pergen, prezegennoù evel 熱風 Rè fēng "Avel domm", ha kalz labourioù all, un ugent levr en holl da nebeutañ.
Un embanner e voe Lu Xun ivez, pa grouas meur a gazetenn gleizour evel 新青年 Xīn qīng nián "Youankiz nevez" ha 萌芽 Méng yá "Diwan".
En abeg d'e vennozhioù ha d'ar perzh a voe c'hoariet gant e skridoù en istor Republik Pobl Sina e voe berzet labourioù Lu Xun e Taiwan betek ar bloavezhioù 1980.
Unan eus dalc'hidi kentañ an esperanteg e Sina e voe Lu Xun.

Hag eñ 54 bloaz hepken e 1936 e oa skevent Lu Xun taget gant an dorzhellegezh ; ur butuner daonet e oa ar skrivagner.
E miz Meurzh ar bloavezh-se e voe klañv gant an derzhienn hag ar waskenn. Graet e voe war e dro dre intrañ 300 g a heverenn en e skevent, hogen klañv e voe adarre ete miz Mezheven ha miz Eost, ma skañvaas betek 40 kg hepken. Adtapout un nebeud pouez a reas, ha skrivañ div arnodadenn en diskar-amzer, anvet "Ar marv" ha "Ar vuhez eo kement-se ivez".
Da deir eur hanter da veure an 18 a viz Here e tihunas gant ar vec'h da analat. Galvet e voe e vezeg, an doktor Suno, ha pikadennoù a voe graet da Lu Xun a-benn skañvaat e boanioù. Gantañ e chomas e wreg a-hed an nozvezh, met da veure an 19 a viz Here da 5 eur 11 e paouezas e galon a dalmiñ.
Beziet e voe en un ti-kañv e Lu Xun Park e Shanghai. Mao Zedong a reas ar c'haerskrid a zo a-us ar bez, ha da ezel Strollad Komunour Sina e voe Lu Xun anvet goude e varv abalamour d'e berzh en Emsav ar 4 a viz Mae.

Ur skrivagner liesdoare e voe Lu Xun, pa rae war an dro gant reolennoù klasel ar sinaeg ha stummoù lennegezh Europa an XIXvet kantved.
Emouestl hegarat ha distag mousfentus zo bet skrivet diwar-benn e zoare, e mareoù disheñvel e-kerzh red e respet. Lemm-tre e vez e arnodadennoù pa zeskriv ar gevredigezh, ha diaes-bras eo treiñ en ur yezh all ar vestroniezh eus ar sinaeg komzet hag an ton a implijas e danevelloù evel Istor gwirion Ah Q.
En e oberennoù lennegel e ouezas Lu Xun tresañ ul linenn danav etre burutellañ follentezioù e dudennoù ha karout ar follentezioù-se end-eeun. En Istor gwirion Ah Q c'hoazh e c'haller gwelet e oa Lu Xun ur mestr war ar mousfent, hag en e arnodennadoù e c'halle skrivañ en un doare didro diwar e emouestl hepken.

En e skridoù e tiskouezas Lu Xun e dristidigezh en abeg da blanedenn griz ar beorien, hag ivez e fulor en abeg da emzalc'h an hevelep tud. Ne raent netra da stourm evito o-unan, asantiñ a raent d'ar pezh a oa roet dezho gant ur gevredigezh direizh, ha ne gemmjont ket o sujidigezh d'ar reizhiad gladdalc'hel goude ma oa bet kaset da get gant an dispac'h. Pounneroc'h-pounnerañ e oa an tailhoù war o chouk, ha diaesoc'h-diaesañ e oa dezho dreistbevañ. Dre e skridoù e klaskas Lu Xun lemmañ kontilli evit stourm en o lec'h ouzh vilded ar gevredigezh.

Mao Zedong a wele e Lu Xun ar skrivagner pennañ en devoa kemeret perzh en Emsav ar 4 a viz Mae, dre ma vurutellas kreñv kudennoù ar gevredigezh sinaat, dreist-holl pa zielfennas temz-spered broadel Sinaiz. "Kampion an denelezh voutin" a voe graet anezhañ a-wezhioù.

Ur c'hwitadenn e voe 辛亥革命 Xīn hài gé mìng, Dispac'h 1911, hervez Lu Xun. E 1925 e skrivas :

Da'm meno ez eo an emanvet Republik Sinaat aet da get.
Me 'gav din e oan ur sklav kent an dispac'h, met diouzhtu goude an Dispac'h e voen trubardet gant sklaved ha deuet on da vezañ o sklav.

Mont a reas betek erbediñ ma talc'hje e lennerien kont eus skridoù ar misioner amerikan Arthur Henderson Smith, bet embannet e 1890, ma vurutellas ar sevenadur sinaat^[9].
Disouezhet ma oa gant ar politikerezh e skrivas Lu Xun e 1927 ne c'halle ket al "lennegezh dispac'hel" degas kemmadennoù don drezi hec'h-unan ; gwelloc'h e oa e vije "dispac'herien" o kas un dispac'h dre an nerzh. Da ziwezh e vuhez e voe Lu Xun dipitet-bras gant ar gouarnamant nevez, en devoa ul levezon fall war Sina d'e veno.

Dre ar pezh a zegasas da gement doare lennegezh arnevez — war-bouez ar romantoù — e voe Lu Xun pouezus evit lennegezh Sina.
Gant e zoare splann ha dizall e voe levezonet meur a rummad skrivagnerien danevelloù berr, barzhonegoù e komz-plaen, hag arnodadenoù. Alies e lakaer Yudadennoù ha Kantreadennoù da zeroù al lennegezh sinaek arnevez, ha klaseloù int hiziv an deiz. Pouezus ivez e voe troidigezhioù Lu Xun d'ur mare ma ne lenned ket lennegezh ar C'hornôg e Sina, ha lemm e chom e vurutelladennoù a-fed lennegezh.

Kemplezh e voe an darempredoù etre Lu Xun ha Strollad Komunour Sina (SKS) goude marv ar skrivagner. Diouzh an eil tu e voe lakaet gant pennoù ar Strollad da "dreser an dazont komunour", Mao Zedong a lavaras e oa Lu Xun "penngomandant Dispac'h Sevenadurel Sina (petra bennak ma ne voe biskoazh Lu Xun un ezel eus SKS) ; diouzh an tu all e voe berzet frankiz ar spered, ha ne c'hallas mui Lu Xun kejañ ouzh lenneien all evit eskemm mennozhioù evel m'er grae er bloavezhioù 1920 ha 1930. En diwezh e voe doare skridoù Lu Xun o-unan a voe dizerbedet, ha distrujet zoken pa veze tro d'en ober : Mao Zedong a skrivas "arabat e vije doare an arnodadenn bezañ evel hini Lu Xun. [En ur gevredigezh komunour] e c'hallomp huchal kreñv hep implijout lavarennoù distro ha kamm-digamm, a zo digomprenus evit ar bobl". Neuze, a-hed an Dispac'h Sevenadurel e voe Lu Xun lakaet da unan eus tadoù ar Gomunouriezh, ha war an dro e veze argaset ar sevenadur hag an doare da skrivañ a oa e re.

Lod eus e skridoù zo bremañ war roll ar skolioù kentañ derez hag eil derez. Abaoe 2007 avat e vez tennet darn eus e labourioù dic'hoanagañ ; war an divoud-se e skrivas Julia Lovell, troerezh skridoù Lu Xun, e oa kement-se "marteze un taol-arnod a-benn distreiñ ar yaouankizoù a-vremañ diouzh boaz dizereat Lu Xun da gavout sioù"^[10].

Merket e voe labourioù Lu Xun en diavaez eus Sina ivez. E 1986 e voe meneget Deizlevr ur foll gant Fredric Jameson evel un "dreistskouer" eus ar stumm "arouezius ha broadel" a vez gant lennegezh an Trede Bed^[11] Hervez Gloria Davies, par da Friedrich Nietzsche eo Lu Xun peogwir e voent o-daou "tapet en un arnevesadur a zegas kudennoù dre e anien end-eeun"^[12].

Pouezus e voe perzh Lu Xun el lennegezh sinaat dre e spered kleizour ; bras e voe levezon e skridoù war ar bobl, ha bras eo c'hoazh hiziv an deiz.
Studiet e vezont e skolioù an eil derez e Japan, ma 'z eo ar skrivagner anavezet dindan an anv Rojin ロジン (skritur katakana) pe Lu Xun 魯迅 (skritur kanji).

Unan eus prizioù pennañ evit al lennegezh e Sina eo Priz Lu Xun al Lennegezh.
An anv Lu Xun zo bet roet d'an asteroidenn (233547) 2007 JR27 ha d'ur c'halur a zo war ar blanedenn Merc'her.

• Lu Xun hag e istorioù, kinniget gant Capturing Chinese(en) OK 17/10/2012
• Studiadennoù diwar-benn Lu Xun @ Modern Chinese Literature and Culture(en) OK 17/10/2012

• Brève histoire du roman chinois, Gallimard, 1993 ISBN 978-2-07-072733-9
• Contes anciens à notre manière, Gallimard, 1988 ISBN 978-2-07-071327-1
• Cris, Rue d'Ulm, 2010 ISBN 978-2-7288-0433-7
• Écrits de fausse liberté, Éditions en Langues Étrangères, 2010 ISBN 978-7-119-04530-6
• Errances, Rue d'Ulm, 2004 ISBN 978-2-7288-0315-6
• Essais choisis, 10/18, 1999 ISBN 978-2-264-00091-0
• La littérature en dentelles, Acropole, 1998 ISBN 978-2-7357-0068-4
• La tombe, Acropole, 1998 ISBN 978-2-7144-1365-9
• La véritable histoire d'Ah Q, Élytis, 2010 ISBN 978-2-35639-034-9
• La vie et la mort injuste des femmes - Anthologie, Mercure de France, 1986 ISBN 978-2-7152-1364-7
• Le journal d'un fou, suivi de La véritable histoire de Ah Q, Stock, 1981 ISBN 978-2-234-01432-9
• Lu Xun, œuvres choisies, Foreign Languages Press, 1990 ISBN 978-7-119-03408-9
• Pamphlets et libelles, F. Maspero, 1977 ISBN 978-2-7071-0969-9
• Poèmes, Arfuyen, 1985 ISBN 978-2-903941-16-1
• Sous le dais fleuri : les luttes idéologiques en Chine durant l'année 1925, Alfred Eibel, 1978 ISBN 978-2-8274-0031-7
• Sur la langue et l'écriture chinoises, Flammarion, 1992 ISBN 978-2-7007-0140-1
• Tempête dans une tasse de thé, Mille et une nuits, 1998 ISBN 978-2-84205-362-8
• Voilà ce que je lui ai fait, Hachette Littérature, 1996 ISBN 978-2-01-209522-9

中文世界門戶 Porched ar bed sinaat — 找到關於中國的頁面 Adkavit ar pennadoù a denn d'ar bed sinaat.