Knowledge Base Wiki

Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.

Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.

Igliwat an mga sumpay
Repúblika Portugesa

República Portuguesa (Pinortuges)
Bandira han Portugal
Bandira
Eskudo han Portugal
Eskudo
Awit: "A Portuguesa"
(Winaray: "An Portugesa")
Kahamutang han  Portugal  (lunghaw) – ha kontinente nga Europeo  (manipis nga lunghaw & masirom nga gris) – ha Unyon Europea  (manipis nga lunghaw)  —  [Legend]
Kahamutang han  Portugal  (lunghaw)

– ha kontinente nga Europeo  (manipis nga lunghaw & masirom nga gris)
– ha Unyon Europea  (manipis nga lunghaw)  —  [Legend]

Pamunuan
ngan gidako-i nga syudad
 Lisboa
Opisyal nga mga pinulungan Pinortuges
Ginkilala nga mga rehiyonal nga pinulungan Minirandes1
Ethniko nga mga grupo
(Mga) Tawag hin tawo Portuges
Kagamhanan Unitaryo nga semi-presidentehanon nga republika
• Mangulo
Marcelo Rebelo de Sousa
Eduardo Ferro Rodrigues
António Costa
Magbabalaod Katitírok han Republika
Kahimo 
An konbensyonal nga pitsa han Paglugaring 1139
• Pagtukod
868
1095
24 Hunyo 1128
25 Hulyo 1139
• Ginkilala
5 Oktubre 1143
23 Mayo 1179
1 Disyembre 1640
13 Pebrero 1668
• Republika
5 Oktubre 1910
25 Abril 1974
Langyab
• Bug-os
 92,090 km2 (35,560 sq mi) (ika-110)
• Katubigan (%)
 0.5
Kamolupyohan
• Hulyo 2009 estimate
 10,309,573[1] (ika-77)
• 2001 nga census
 10,355,824
• Densidad
 114/km2 (295.3/sq mi) (ika-87)
GDP (PPP) 2008 nga banabana
• Bug-os
 $236.049 ka bilyon[2] (ika-46)
• Per capita
 $22,232[2] (ika-39)
GDP (nominal) 2008 nga banabana
• Bug-os
 $244.640 ka bilyon[2] (ika-37)
• Per capita
 $23,041[2] (ika-32)
HDI (2015) ▲ 0.843[3]
hataas hin duro · ika-41
Salapi Euro (€)² (EUR)
Zona hin oras UTC0 (WET³)
• Summer (DST)
 UTC+1 (WEST)
Format hin pitsa dd-mm-yyyy, yyyy-mm-dd, yyyy/mm/dd (CE)
Dapit hin pagmanehar tuo (tikang han 1928)
Kodigo hin pagtawag 351
ISO 3166 nga kodigo PT
Internet TLD .pt4
  1. An Minirandes, nga ginyayakan hin pira nga mga baryo han munisipyo han Miranda do Douro, opisyal nga ginkilala han 1999 (Lei n.° 7/99 de 29 de Janeiro), tikang hadto, nagkaada hin opisyal nga katungod-hin-paggamit hin Minirandes han linggwistiko nga komunidad nga nanginginlabot ini.[4] Ginkikila gihapon an Portuges nga Pinulongan ha Sinyal.
  2. Ugsa han 1999: Portuges nga escudo.
  3. Azores: UTC-1; UTC in summer.
  4. An .eu nga domain ginagamit gihapon kay ginsasaroan ini han iba nga mga api-nga-estado han Unyon Europeo.

An Portugal (Pinortuges: [puɾtuˈɣaɫ]), nga ha opisyal nga pagtáwag Repúblika Portugesa (Pinortuges: República Portuguesa [ʁɛ'puβlikɐ puɾtu'ɣezɐ]),[tigaman 1] usá nga soberano nga estado nga nahamutáng ha Península nga Ibérico ha habagatan nga Europa. Amo ini gikatundani nga nasod han kontinente nga Europa, nga ginsapitan ha katundan ngan salatan han Kalawdan Atlantico ngan ha amihan ngan sinirangan han Espanya. An teritoryo hiní naglalakip gihapon han Atlantico nga mga kapurupod'an han Azores ngan Madeira, an ngaduhá mga autónomo nga rehiyon nga mayda ira kalugaringon nga mga gobyerno nga rehiyonal. Ha 1.7 ka ribo nga km2, an Exclusibo nga Ekonomiko nga Zona hiní amo an ika-3 nga gidako-i han Unyon Europeo ngan an ika-11 nga gidako-i han kalibotan.[5]

An Portugal amo an gimaihai nga estado ha Ibérico nga Peninsula ngan usá han mga gimaiha-i nga mga nasod-estado nga Europeo, nga diin an teritoryo hiní sunodsunod ngan padayon nga gin-uukyan, ginsusulong ngan gin-aawayan tikang han prehistorico nga mga panahon. An mga Pre-Celt, mga Celt, mga Carthagohanon ngan mga Romano ginsundan han mga pagsulong han mga Visigodos ngan Suebi nga mga Germanico nga mga katawhan. An Portugal na-estableser nga nasod dida han katapos han Kristiano nga Reconquista patok han mga Muslim mga Moro nagsalakay han Iberico nga Peninsula han 711 AD. Katapos han Pag-awayan han São Mamede, nga diin an mga Portuges nga puwersa nga pinamunuan ni Afonso Henriques nanlupig hin mga puwersa nga pinamunuan han iya iroy, nga hi Teresa han Portugal, an Kondado han Portugal nag-apirma han pagkasoberano hiní ngan hi Afonso Henriques nag-estilo han iya kalugaringon nga Prinsipe han Portugal. Ginproklamar hiyá ha urhe nga Hadì han Portugal ha Pag-awayan ha Ourique han 1139 ngan ginkilala hiyá han mga higrani nga mga ginhadi-an han 1143.[6]

Han mga ika-15 ngan ika-16 nga mga gatostuig, nagtukod an Portugal han syahan nga global nga imperyo, nga diin nahimo ini nga usá han mga gahom ha ekonomiko, polítika ngan militar.[7][8][9] Ha hini nga panahon, nga yana nga adlaw tinatawag nga Edad hin Descrubimiento, mga explorador nga Portuges nag-pioneer hin pag-explorar ha kadagatan, labi na han real nga patronahe ni Prinsipe Henrique nga Nabigante ngan Hadi Juan II, upod hin mga kilalado nga mga paglayag sugad han kan Bartolomeu Dias paglayag lahos han Kabo han Maupay nga Paglaom (1488), an descubrimiento ni Vasco da Gama ha dagat nga ruta ngadto ha India (1497–98) ngan han Europeo nga pagkadiskubre han Brasil (1500). Gin-monolopolisar han Portugal an komersyo hin panakot hiní nga panahon, ngan naghaluag an imperyo hin mga kampanya militar ha Asya. Kundi, mga panhinabo sugad han kaguba han Lisboa hin linog han 1755, an ka-okupar han nasod dida han mga Gera Napoleonico, ngan an paglugarking han Brasil (1822), dinmangat han Portugal nga naluya tikang hin gera ngan naibanan hin gahom ha kalibutan.[10]

Katapos han pagtanggal an monarkiya didâ han 1910 nga rebolusyon, gintukod an demokratiko kundi masamok nga Syahan nga Republika Portugesa, nga ha urhe nasaliwanan han Estado Novo nga rehimen nga autoritaryano nga kanan-tuo. Nahibalik an demokrasya katapos han Rebolusyon han mga Cravo han 1974, nga naghumán han Portuges nga Gera Kolonyal. Waray la mag-iha, ginhatagan in paglugaríng an haros tanan nga teritoryo hiní ha langyaw. An paghatag han Macau ngadto han Tsina han 1999 amo an tigaman han kataposan han gima-iha-i nga imperyo kolonyal.[11] Nagbilin an Portugal hin halarom nga impluwensya ha kultura ngan arkitektura ha kalibotan, an bilin hin labaw 250 ka ribo nga nayakan hin Pinortuges, ngan damo nga mga creole nga nahibase ha Pinortuges. Api iní han Nasyones Unidas ngan han Unyon Europeo. An Portugal usá gihapon han mga api nga nagtukod han NATO, han eurozone, han OECD, ngan han Komunidad hin mga Nasod han Pinortuges nga Yinaknan.

An Portugal usá ng nagdukwag nga nasod nga mayda hataas-hin-income nga abansado nga ekonomiya, usá nga nagdukag nga merkado, ngan higtaas nga mga standard hin panginabuhi.[12][13][14] Ginranggo iní hin hitaas ha environmental performance (ika-7), ha LGBTI nga mga katungdanan (ika-6 ha Europa),[15] ha pagkagawasnon hin prensa (ika-18), ha progreso hin sosyudad (ika-20) ngan ha prosperidad (ika-25), ngan mayda iní usá han mga gimaupayi nga network hin karsada ha kalibotan.[16] Upod han pagkamadig-on ha politika ngan hagmubo nga sukod hin krimen, ginranggo ini nga amo an pinakamurayaw nga nasod han EU ngan an ika-3 ha kalibotan.[17] Dugang pa, ginkilala iní nga usá han mga napulo-kag-limá nga sustainable nga mga estado,[18] nga nagmamantener hin unitaryo nga semi-presidentehanon nga republika. An Portugal nagraranggo labaw han OECD nga promedyo ha Matematika, Siyensya, ngan Pagbasa, kay amo ini an nasod nga mayda naipapahayag nga positibo nga ebolusyon han tanan nga mga study han PISA.[19] Bisan man kun ha kaagi usá iní nga Katoliko-nga-mayoriya nga nasod, han mga naglabay pa la nga mga dekada, nagbag-o an Portugal ngadto hin secular nga estado nga mayda usá han mga hagtaas nga ihap hin moral nga kagawasan han kalibotan. Amo ini an syahan nga nasod nga nag-abolir han pagpriso hin panginabuhi[20] ngan usá han mga gisayohi nga nag-abolir han sirot hin kamatayon. Mga buruhaton sugad hin aborto, parehos-nga-sexo nga pag-asawa ngan pag-adopt hin bata, ginbuligan-ha-mediko nga pag-inseminar para hin mga nag-uusá nga kababayinán ngan lesbyano nga mga magpadis,[21] ngan altruistic nga surrogacy[22] ginpanlegalisar. Han 2001, an Portugal amo an nagin syahan nga nasod ha kalibotan nga nagtanggal hin pagigin krimen an pagkaada ngan pagkonsumo han tanan nga mga ilegal nga droga, nga naghatag hin atensyon ha pagtambal ngan pag-iban hin pagkadaot, nga mayda dagko nga mga naabtan ha publiko nga salud.[23]

Etimolohiya

Hulagway hin satelite han teritoryo kontinental han Portugal ngan parte han amihan ngan katundan han Espanya.

An Cale, nga yanâ amo an syudad han Vila Nova de Gaia, daan na kilalado nga Portucale tikang han panahon han mga Godo ngan han mga Suevo.[24] Han gatostuig V, didâ han pagsulong han mga Suevo, hi Idácio de Chaves nagsurat na nga daan mahitungod han lugar nga tinatawag nga Portucale, nga diin kinmalagiw hi Requiario, bisan pa man, han hadto nga takna, an ngaran tubtob la han kamolupyohan o poblasyon ha kahagrani han Porto (Oporto):

Rechiarius ad locum qui Portucale appellatur, profugus regi Theudorico captivus adducitur: quo in custodiam redacto, caeteris qui de priore certamine superfuerant, tradentibus se Suevis, aliquantis nihilominus interfectis, regnum destructum et finitum est Suevorum[25] Hi Requiario, nga kinmalaigw ha lugar nga tinatawag Portucale gindara nga bihag kan hadi Teodorico. Ginbutang hiya ha ilarom hin pagbantay samtang an nahabilin han mga Suevo nga buhi tikang han pag-awayan nan-surender - bisan pa mayda ha ira mga nagkamagtay; sugad man naguba an ginhadi-an han mga Suevo.

Diri anay tubtub han gatostuig IX nga an pagtawag nga portucalense ngan an mga ginkuhaan tikang hiní nga magtitikang nga an ngaran gamiton para pagtawag han teritoryo han yanâ nga amihan han Portugal nga nagdangat upod han kahimo han Condado Portucalense.

Hin usá nga sinurat han tuig 841, nahamutang an syahan nga pagmensyonar han lalawigan nga "portucalense". Ginpirmahan ini ni Alfonso II han Asturias ha pagpahaluag han yakan-balaod o hurisdiksyon pansingbahan han obispo han Lugo ngan nagsiring:

Totius galleciae, seu Portugalensi Provintiae summun suscipiat Praesulatum.[26] Tanan han Galicia, han Portugalense nga lalawigan ha pagkuha han pwesto hin pagdumara

An Condado Portucalense o kondado han Portugal nagpabilin nga lakip nga kabahin han mga ginhadian han Asturias, Galicia o León tubtub han 1139 nga diin hi Alfonso I han Portugal nagpasamwak han iya kalugaringon nga hadi ngan nagbag-o an kondado ngadto han Kahadian o Ginhadian han Portugal. An mga tiarabot nga mga gatos tuig, an ginhadian magpapahilawig hin teritoryo tubtob ha salatan han mga tuna han kahadto nga Lusitania.

Bisan pa man, mayda mga mag-aaram o mga estudioso nga nasiring nga an ngaran nga "Portugal" nagtikang han "Portogatelo", usá nga ngaran nga ginhatag hin hepe nga tikang ha Gresya nga tinatawag nga Catelo nga naglugsong ngan nagtukod harani han yanâ nga syudad han Oporto.[27] An syahan nga paggamit han ngaran nga Portugal dida hin elemento hin ugat heraldika nga dida hin usa nga surat hin paghatag tikang han singbahan han São Bartolomeu de Campelo kan Alfonso I han Portugal han 1129.[28]

Administratiba nga pagbahinbahin

Prinsipal nga barasahon: Mga administratibo nga pagbahin-bahin han Portugal

An prinsipal nga administratiba nga pagbahinbahin han Portugal amo in 18 nga mga distrito ha kontinente ngan duha nga mga autonoma nga rehiyon han Azores ngan Madeira, ngan ini liwat ginbahin ngadto hin 308 nga mga munisipyo (concelho) ngan 4,257 nga parokya (freguesia).[29] An mga distrito nagpapabilin nga amo an pinaka-importante nga pagbahinbahin han nasod, nga ginagamit nga base para hin damo nga mga gamit ha administrasyon sugad ha mga elektoral nga mga distrito.

An mga distrito ighihinay-hinay nga sasaliwanan hin mga rehiyon nga amo iton magigin bag-o nga administratibo nga pagbahin-bahin han Portugal.

Ugsa han 1976, an duha nga kapuropod-an ha Atlantico mga lakip liwat han heneral nga estruktura hin mga distrito portuges nga mayda la pagka-iba nga estruktura administratiba nga nahabutang dida han Estatuto han Mga Distrito Autonomo han Saragpit nga Mga Puro (Estatuto dos Distritos Autónomos das Ilhas Adjacentes),[30] nga naghatag han mga Junta General (Juntas Gerais) hin kalugaringon nga mga gahom. Mayda tulo nga distrito autonomo han Azores ngan ha Madeira:

Katapos han 1976, an Azores ngan an Madeira nagkaada hin mga Estatuto hin Autonoma nga Rehiyon, nga nagwara han pagbahinbahin hin mga distrito, ngan nagkaada hin estatudo politiko-administratibo ngan mga organo hin kalugaringon nga kagamhanan o gobyernos.[31] An yana nga pagbahinbahin ha administratiba nahabutang han tabula ha ubos.

Mga Distrito[32]
  Distrito Kahaluag Populasyon     Distrito Kahaluag Populasyon
1 Lisboa (Lisbon) 2,761 ka km² 2,124,426 10 Guarda 5,518 ka km² 173,831
2 Leiria 3,517 ka km² 477,967 11 Coimbra 3,947 ka km² 436.056
3 Santarém 6,747 ka km² 445,599 12 Aveiro 2,808 ka km² 752,867
4 Setúbal 5,064 ka km² 815,858 13 Viseu 5,007 ka km² 394,844
5 Beja 10,225 ka km² 154,325 14 Bragança (Branganza) 6,608 ka km² 148,808
6 Faro 4,960 ka km² 421,528 15 Vila Real 4,328 ka km² 218,935
7 Évora 7,393 ka km² 170,535 16 Porto 2,395 ka km² 1,867,986
8 Portalegre 6,065 ka km² 119,543 17 Braga 2,673 ka km² 879,918
9 Castelo Branco 6,675 ka km² 208,069 18 Viana do Castelo 2,255 ka km² 252,011
Mga Autonoma nga Rehiyon
Autonoma nga Rehiyon Kahaluag Populasyon Tawag han Nangungkoy/Molupyo
Açores (Azores)
2.333 km²
243.101
 Açoriano
Madeira
801 km²
244.098
 Madeirense

Mga tigaman

  1. ↑ Ha ginkilala nga mga yinaknan han Portugal:

Mga kasarigan

Mga pabaro
  1. ↑ "Statistics Portugal". Ine.pt. Ginkuhà 2 Agosto 2017.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Portugal". International Monetary Fund. Ginkuhà 1 Oktubre 2009.
  3. ↑ "2016 Human Development Report". United Nations Development Programme. 2016. Ginkuhà 25 Marso 2017.
  4. ↑ The Euromosaic study, Mirandese in Portugal Ginhipos 13 Marso 2007 han Wayback Machine, europa.eu – European Commission website. Ginkuha Enero 2007.
  5. ↑ Francisco, Susete (14 Agosto 2017). "Portugal tenta duplicar território marítimo (ha Pinortuges)". Diário de Notícias. Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  6. ↑ Brian Jenkins, Spyros A. Sofos, Nation and identity in contemporary Europe, p. 145, Routledge, 1996, ISBN 0-415-12313-5
  7. ↑ Melvin Eugene Page, Penny M. Sonnenburg, p. 481
  8. ↑ "First global empire" (ha Ininggles). Guinnessworldrecords.com. Ginkuhà 18 Abril 2014.CS1 maint: unrecognized language (link)
  9. ↑ "What was the Portuguese Empire?" (ha Ininggles). Empires.findthedata.org. Ginhipos tikang han orihinal han 2 Pebrero 2014. Ginkuhà 18 Abril 2014. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  10. ↑ "The World Factbook". cia.gov. Ginhipos tikang han orihinal han 19 Mayo 2020. Ginkuhà 14 Septyembre 2015.
  11. ↑ "ASIANOW – Macau's handover to China ends Portuguese era – December 17, 1999". cnn.com (ha Ininggles). Ginhipos tikang han orihinal han 19 Hulyo 2016. Ginkuhà 14 Septyembre 2015.CS1 maint: unrecognized language (link)
  12. ↑ "Wayback Machine" (PDF) (ha Ininggles). 8 Abril 2014. Archived from the original on 8 Abril 2014. Ginkuhà 15 Enero 2018.CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: unfit url (link)
  13. ↑ "SOCIAL PROGRESS INDEX 2015 : EXECUTIVE SUMMARY" (PDF). 2.deloitte.com (ha Ininggles). Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 2015-07-23. Ginkuhà 2 Agosto 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  14. ↑ "Quality of Life Index by Country 2017 Mid-Year". Numbeo.com (ha Ininggle). Ginkuhà 2 Agosto 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  15. ↑ "Country Ranking | Rainbow Europe". rainbow-europe.org (ha Ininggles). Ginhipos tikang han orihinal han 2019-05-21. Ginkuhà 7 Disyembre 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  16. ↑ "Portugal tem a segunda melhor rede rodoviária do mundo" (ha Portuguese). Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  17. ↑ Humanity, Vision of. "Global Peace Index – Vision of Humanity". Vision of Humanity (ha English). Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  18. ↑ "Fragile States Index 2017" (ha Ininggles). Fund for Peace. Ginkuhà 14 Mayo 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  19. ↑ Carriço, Marlene. "PISA. Alunos portugueses acima da média da OCDE pela primeira vez em 15 anos". Observador (ha Portuguese). Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  20. ↑ "Project". www.lifeimprisonment.eu (ha Italian). Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  21. ↑ "Mulheres sozinhas já engravidam em Portugal". Jornal Expresso (ha Portuguese). Ginhipos tikang han orihinal han 7 Disyembre 2017. Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  22. ↑ Group, Global Media (14 Nobyembre 2017). "Ordem Dos Médicos - Avó vai gerar o neto. Aprovado pedido de gestação de substituição". DN (ha Portuguese). Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  23. ↑ Ferreira, Susana (5 Disyembre 2017). "Portugal's radical drugs policy is working. Why hasn't the world copied it?". The Guardian (ha English). ISSN 0261-3077. Ginkuhà 7 Disyembre 2017.
  24. ↑ Sousa, Manuel; Reyes Real de Portugal; Familia Real Portuguesa Mem Martins, año 2000, página 23. (ha Pinortuges)
  25. ↑ «Crónica de Idácio de Chaves» (en latín). Archivado desde el original, el 19 de diciembre de 2011.
  26. ↑ Sousa, Manuel; Reis e Rainhas de Portugal; editora SporPress; Mem Martins, año 2000; página 24.
  27. ↑ (in Kinatsila) Europa Portuguesa. I. p. 104. 
  28. ↑ Sousa, Manuel (2000) (in Pinortuges). Reis e Rainhas de Portugal. Mem Martins: SporPress. p. 24. ISBN 972-97256-9-1. 
  29. ↑ "Portugal no Veraki". Ginhipos tikang han orihinal han 28 Nobyembre 2007. Ginkuhà 7 Oktubre 2008.
  30. ↑ Decreto-Lei n.º 36453, han 4 han Agosto han 1947
  31. ↑ Artigo 6.º, parágrafo 2, da Constituição da República Portuguesa.
  32. ↑ "Distritos de Portugal". Ginkuhà 6 Oktubre 2008.
Mga pagkukuhaan

Mga sumpay ha gawas

Gobyerno
Komersyo
Biyahe
Bandira han Unyon Europea Unyon Europea Bandira han Unyon Europeo
Alemanya | Austrya | Belhika | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | Hungarya | Irlanda | Italya | Kroasya | Letonya | Lituanya | Luxemburg | Malta | Nederlandes/Paises Bajos | Polonya | Portugal | Rumanya | Suwesya | Republika Tseka | Tsipre
Mga Nasod ha Europa
Albanya | Alemanya | Andorra | *Armenya | *Aserbaiyan | Austrya | Belarus | Belhika | Bosnya ngan Hersegovina | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | *Georgia/Heorhya | Hungarya | Irlanda | Islandya | Italya | *Kasahistan/Kazakhstan | Kroasya | Lestenstin | Letonya | Lituanya | Luxemburgo | Malta | Moldavya | Monaco | Montenegro | Nederlandes/Paises Bajos | Norte nga Macedonia | Noruega | Polonya | Portugal | Reino Unido | Rumanya | *Rusya | San Marino | Serbya | Suwesya | Suisa | Syudad han Vaticano | Republika Tseka | *Tsipre | *Turkeya | Ukranya
Iba nga mga teritoryo: Akrotiri ngan Dhekelya | Esvalbard | Feroe nga Islas | Guernsey | Hibraltar | Jan Mayen | Jersey | Isla han Man
source: https://war.wikipedia.org/wiki/Portugal