Knowledge Base Wiki

Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.

Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.

Шөлүглерни эдер
Чырыктың спектри — электромагниттиг херелдениишкинниң спектриниң кезээ

Чырык — физиктиг оптикада кижиниң караа көрүп каар электромагниттиг херелдениишкин. Чырыктың ээлеп турар спектралдыг диапазонунуң чолдак чалгыглыг кызыгаары кылдыр вакуумга 380−400 нм (750−790 ТГц) кезек алдынган, а узун чалгыглыг кызыгаары кылдыр — 760−780 нм (385−395 ТГц)[1].

Физиктиг оптикадан өске калбак утказында чырык дээрге кандыг-даа оптиктиг херелдениишкин болур[2], тодаргайлаарга чалгыының узуну чижеглей 1 нанометрден миллиметрниң ончуктуг кезээнге чедир кызыгаарлыг диапазонда чыдар электромагниттиг херелдениишкин болур[3]. Бо таварылгада «чырык» деп билигниң иштинче көскү херелдениишкинден өске инфракызыл, база ол ышкаш ультрафиолеттиг херелдениишкиннер кирип турар.

Чырык дугайында шинчилелдер кылып турар физиканың адырын оптика дээр.

Ылаңгыя теоретиктиг физикада чырык деп термин электромагниттиг херелдениишкин деп термин-биле синонимнер ышкаш ажыглаттынып турар.

Чырыктын характеристикалары

Чырыктың субъективтиг бир характеристикаларының бирээзи кижиниң караа-биле көрүп каар өңү болур.

Чырык вакуумга база тарап болур. Ынчан бүдүмел чок болганы чырыктың тарап чоруурунуң дүргенинга салдарлыг болур.

Чырыктың дүргени вакуумга 299 792 458 м/с дең болур.


Көскү чырык — ≈ 380—760 нм (фиолеттигден кызылга чедир) узун чалгыгларлыг электромагниттиг херелдениишкин.

Чырыктың дүргени

Фиксированное значение скорости света в Интернационалдыг хемчеглер системазында чырыктың вакуумда дүрени тодаргай болганы 1983 чылда метр дээрге-ле чырыктың секунданың 1/299 792 458 кезээниң иштинде эртер хемчээли кылдыр тодараттынганы-биле харылзаалыг[4]. Электромагниттиг херелдениишкинниң шупту хевирлери вакуумга чаңгыс ол-ла хемчээлдиг дүрген эртер деп санаттынып турар.

Аңгы-аңгы физиктер бүдүн төөгүнүң тургузунда чырыктың дүргенин хемчээрин оралдажып турган. Галилей чырыктың дүргенин 1607 чылда хемчээрин оралдашкаш, чадашкан. 1676 чылда дат физик Оле Рёмер база чырыктың дүргенин хемчээр экспериментини кылган. Телескоп дузазы-биле Рёмер Юпитерниң база ооң бир Ио деп эдеринчизиниң шимчээшкинин хайгаарап турган. Ионуң туттуруушкунун хайгаарап тура, ол болуушкун Черниң орбитазында туружундан хамааржырын эскерип каан. Ындыг чүүл чүгле чырыктың дүргени төнчүлүг болур болза болдунарын даап бодап кааш, чырыкка Черниң орбитазының диаметри хире хемчээлдиг чер эртерде 22 минут херек деп тодараткан[5]. Ынчалзажок, ол үеде Черниң орбитазының диаметриниң хемчээли билдинмес турган. Бир эвес Рёмер Черниң орбитазының диаметрин билир турган болза, чырыктың дүргени 227 000 000 м/с-ке дең деп тодарадыр турган.


Эң ылаптыг чырыктың дүргенин 1970 чылдарның эгезинде тыпкан. 1975 чылда XV-ки Хемчеглер болгаш деңзилер талазы-биле ниити конференция чырыктың дүргениниң хемчээлин 299 792 458 м/с-ке дең деп тодараткаш, олчаан тургускан.

Черден Айга чедир чырык 1,255 с үе иштинде чеде бээр.
Өң Чалгыгының узунунуң диапазону, нм Удаа-дарааның диапазону, ТГц Фотоннарның энергиязының диапазону, эВ
Фиолеттиг 380—440 790—680 3,26-2,82
Көк 440—485 680—620 2,82-2,56
Ак-көк 485—500 620—600 2,56-2,48
Ногаан 500—565 600—530 2,48-2,19
Сарыг 565—590 530—510 2,19-2,10
Кызыл-сарыг 590—625 510—480 2,10-1,98
Кызыл 625—740 480—405 1,98-1,68

Демдеглелдер

  1. ↑ ГОСТ 7601-78. Физическая оптика. Термины, буквенные обозначения и определения основных величин (C. 2) (орус).
  2. ↑ Гагарин А. П. Свет // Физическая энциклопедия / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — Т. 4. — 40 000 экз. — ISBN 5-85270-087-8.
  3. ↑ Черняев Ю. С. Оптическое излучение // Физическая энциклопедия / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1992. — Т. 3. — 48 000 экз. — ISBN 5-85270-019-3.
  4. ↑ Resolution 1 of the 17th CGPM (1983) — Definition of the metre*  (чедимчок шөлүг — төөгү).
  5. ↑ Scientific Method, Statistical Method and the Speed of Light Архивтен хоолга, 24 Үш айның 2017 – Wayback Machine. Statistical Science 2000, Vol. 15, No. 3, 254—278

Шөлүглер

source: https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D1%8B%D0%BA