Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.
Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.
Stefani Joanne Angelina Germanotta[a] (d. 28 Mart 1986), bilinen adıyla Lady Gaga, Amerikalı müzisyen, şarkı yazarı ve oyuncudur. Gençlik yıllarında şarkılar yazdı, açık mikrofon toplantılarında çaldı ve lise oyunlarında performans sergiledi. Ayrıca müzik kariyerine odaklanmak için eğitimini yarıda bırakmadan önce CAP21'da öğrenim gördü. Anlaşma yaptığı Def Jam Recordings'ten çıkarıldıktan sonra Sony/ATV Music Publishing'de şarkı yazarı olarak görev aldı. Orada Gaga'nın vokal yeteneklerini beğenen şarkıcı Akon, 2007'de Gaga'nın Interscope Records ve kendi şirketi KonLive Distribution ile ortak bir anlaşma imzalamasına yardımcı oldu. Gaga, 2008'de yayımladığı ilk stüdyo albümü The Fame ve albümden çıkan "Just Dance" ve "Poker Face" gibi dünya genelindeki listelerde bir numara olan single'lar ile ünlendi. Ardından 2009 yılında yayımladığı The Fame Monster adlı EP, benzer başarılar yakaladı ve "Bad Romance", "Telephone" ve "Alejandro" single'larına yer verdi.
Gaga'nın ikinci albümü Born This Way, 2011'de yayımlandı ve ilk haftasında bir milyonun üzerinde satış yaptığı ülke olan Amerika Birleşik Devletleri dâhil yirmiden fazla ülkede listelerin zirvesinde yer aldı. Albüme adını veren şarkı, bir haftadan kısa süre içerisinde bir milyondan fazla indirilerek iTunes'ta en hızlı satan şarkı oldu. 2013'te yayımladığı üçüncü albümü Artpop, ABD listelerinde bir numara oldu ve "Applause" single'ına yer verdi. 2014'te Tony Bennett ile birlikte yayımladığı Cheek to Cheek adlı caz albümü, Gaga'nın ABD'de art arda bir numara olan üçüncü albümü oldu. American Horror Story: Hotel dizisindeki performansıyla 2016'da En İyi Kadın Oyuncu Altın Küre Ödülü aldı. 2016'da çıkarttığı beşinci stüdyo albümü Joanne ile 2010'lu yıllarda ABD'de bir numarada yer almış dört albümü olan ilk kadın oldu.
Stefani Joanne Angelina Germanotta, 28 Mart 1986'da Upper East Side, Manhattan'daki Lenox Hill Hastanesi'nde[1] Katolik bir ailenin kızı olarak doğdu.[2] Cynthia Louise "Cindy" (evlilik öncesi soyadı Bissett) ve İnternet girişimcisi Joseph Anthony "Joe" Germanotta, Jr.'ın en büyük kızıdır.[3][4][5] %75 oranında İtalyan kökleri bulunan Germanotta'nın Kanadalı Fransız kökleri de vardır.[6][7][8] Kız kardeşi Natali moda öğrencisidir.[9] Manhattan'ın Upper West Side bölgesinde yetişen Germanotta, annesinin iletişim sektöründe sabah sekizden akşam sekize kadar çalıştığını, babasının da işte çok zaman harcadığını ifade etmektedir.[10][11] Germanotta, on bir yaşından itibaren Manhattan'ın Upper East Side bölgesindeki özel bir Roma Katoliği kız okulu olan Kutsal Kalp Manastırı'na gitti.[12][13][14] Lisedeki öğrenim yıllarını "çok çalışkan, çok disiplinli" ama "biraz da güvensiz" olarak tanımlayan Germanotta, bu dönemi hakkında daha sonraları "Ya çok kışkırtıcı ya da çok tuhaf olduğum için alay konusu olurdum, ben de daha az göze batmaya çalıştım. Uyum sağlayamadım ve kendimi ucube gibi hissettim." ifadelerini kullandı.[15] Piyano çalmaya dört yaşında başlayan Germanotta, ilk piyano baladını on üç yaşında yazdı ve on dört yaşında açık mikrofon akşamlarında piyano performansı sergilemeye başladı.[16] Aralarında Gönül Yolu'ndaki (Guys and Dolls) Adelaide ve Aptallar Şehri'ndeki (A Funny Thing Happened on the Way to the Forum) Philia olmak üzere lisedeki müzikallerin başrollerinde oynadı.[17] Ayrıca The Sopranos dizisinin 2001'deki "The Telltale Moozadell" adlı bölümünde küçük bir rol olan afacan öğrenci rolünü üstlendi ve New York'taki gösterilerin seçmelerine katılıp başarısız oldu.[10][18] Bunun yanında Lee Strasberg Theatre and Film Institute'ta on yıl boyunca metot oyunculuğu dersleri aldı.[19][20]
Liseyi bitirdikten sonra New York Üniversitesi'nin müzikal tiyatro konservatuvarı olan Collaborative Arts Project 21'a (CAP21) başvurdu.[10] On yedi yaşında, erken kabul edilen yirmi öğrenciden biri olarak üniversitenin yurdunda kalmaya başladı.[17] Şarkı sözü yazma yeteneğini geliştirmeye ek olarak sanat, din, sosyal sorunlar ve politika konularında kompozisyonlar ve pop sanatçıları Spencer Tunick ve Damien Hirst üzerine bir tez yazdı.[21][22] Germanotta ayrıca pek çok rol için seçmelere katıldı ve 2005'te MTV'nin Boiling Points adlı reality şovunda yer aldı.[10][23]
2005–2007: Kariyer başlangıcı
Germanotta, on dokuz yaşında müzik kariyerine odaklanmaya karar verdi ve öğreniminin ikinci yılının ikinci döneminde CAP21'dan ayrıldı.[24] 2005 yazına doğru Rivington Street'te bir daireye yerleşen Germanotta, hip-hop şarkıcısı Grandmaster Melle Mel ile Cricket Casey tarafından yazılan bir çocuk kitabı olan The Portal in the Park'ın sesli kitabı için birkaç şarkı kaydetti.[10][25] Ayrıca New York Üniversitesi'nden arkadaşlarıyla Stefani Germanotta Band (SGBand) adında bir grup kurdu.[10][17] New York'taki çeşitli mekânlarda sahne alan grup, Lower East Side'daki kulüplerin demirbaşı olmaya başladı.[17]The Cutting Room'daki 2006 Songwriters Hall of Fame New Songwriters Showcase'ten sonra Germanotta, yetenek avcısı Wendy Starland tarafından müzik yapımcısı Rob Fusari'ye önerildi.[26] Fusari'nin iş birliği yaptığı Germanotta, her gün New Jersey'ye gidip yazdığı şarkıların üzerinde çalıştı ve yapımcısıyla yeni şarkılar hazırladı.[10] Fusari, Mayıs 2006'da Germanotta ile bir ilişkiye başladığını ve "Lady Gaga" lakabını Queen şarkısı "Radio Ga Ga"dan esinlenerek bulduğunu söylemektedir.[27] Germanotta, Fusari'den "Lady Gaga" yazan bir mesaj aldığında kendisine bir sahne adı bulmaya çalışıyordu.[28][29]
Fusari ve Gaga bir süre sonra Team Lovechild adlı bir şirket kurdular ve kaydettikleri elektropop şarkılarını müzik endüstrisi patronlarına yolladılar.[30]Def Jam Recordings'in A&R bölümünün başı Joshua Sarubin, olumlu görüş bildirdi ve patronu Antonio "L.A." Reid ile anlaştıktan sonra Gaga, Eylül 2006'da Def Jam ile sözleşme imzaladı.[10] Fakat üç ay sonra şirketten çıkarıldı; hayatının bu dönemi daha sonra 2011'de çıkaracağı "Marry the Night" single'ının klibine esin kaynağı olacaktı.[31] Noel için ailesinin yanına ve Lower East Side'ın gece hayatına dönen Gaga; yeni burlesk gösterileri sergilemek, barlarda üzerinde bikiniyle go-go dansı yapmak gibi işlerle uğraşıyor ve bu dönemde uyuşturucu maddeler kullanıyordu.[32] Fusari ile olan ilişkisi de Ocak 2007'de sona erdi.[27]
Bu süreçte Gaga, sahnedeki kişiliğine şekil vermesine yardım eden performans sanatçısı Lady Starlight ile karşılaştı.[33] SGBand gibi ikili kısa zamanda aralarında Mercury Lounge, The Bitter End ve Rockwood Music Hall'un da bulunduğu kulüplerde sahneye çıkmaya başladı. 1970'lerin müziğini gerçeğe en yakın hâliyle sunan "Lady Gaga and the Starlight Revue" adlı canlı performansları "The Ultimate Pop Burlesque Rockshow" olarak lanse edildi.[34][35] Kısa süre sonra ikili, Ağustos 2007'deki Lollapalooza müzik festivaline davet edildi.[36] Gösteri eleştirmenlerce beğenildi ve olumlu tepkiler aldı.[34] Başlangıçta avangartelektronik dans müziğine odaklanan Gaga, müzikal nişini pop melodileri ile David Bowie ve Queen'in glam rockını kendi müziğine kattığında buldu. Gaga ve Starlight şarkı söylemekle meşgulken yapımcı Rob Fusari, Gaga ile birlikte yaptıkları şarkıların üzerinde çalışmaya devam eti. Fusari bu şarkıları, arkadaşı da olan yapımcı Vincent Herbert'a gönderdi.[37] Herbert, şarkıcıyı hemen Interscope Records'ın bir markası olan ve 2007'de kurulan kendi şirketi Streamline Records'ın kadrosuna kattı.[38] İlerleyen yıllarda Gaga, Herbert'tan kendisini keşfeden kişi olarak bahsedecek ve "Sanırım pop tarihini yazdık ve yazmaya devam edeceğiz." ifadelerini kullanacaktı.[37]Sony/ATV Music Publishing tarafından satın alınmadan önce Famous Music Publishing'de acemi şarkı sözü yazarı olarak staj yaptıktan sonra Gaga, Sony/ATV ile sözleşme imzaladı. Bunun sonucunda Britney Spears, New Kids on the Block, Fergie ve The Pussycat Dolls için şarkı yazması için işe alındı.[39] Interscope'ta şarkıcı ve şarkı yazarı Akon, Gaga'nın ses yeteneğini stüdyoda kendi şarkılarından biri için kayıt yaparken fark etti.[40] Akon daha sonra Interscope Geffen A&M Başkanı ve CEO'su Jimmy Iovine'i, Gaga'yla aynı anda kendi şirketi KonLive'da kalması şartıyla ortak sözleşme imzalaması için ikna etti.[31][41]
2007'nin sonuna doğru Gaga, şarkı yazarı ve yapımcı RedOne ile tanıştı.[42] Gaga, RedOne ile ilk albümü için bir hafta stüdyoda kayıt yaparak iş birliği yaptı. Diğer taraftan Interscope'un bir markası olan, yapımcı ve söz yazarı Martin Kierszenbaum tarafından kurulan Cherrytree Records'a katıldı ve Kierszenbaum ile dört şarkı yazdı.[39]
2008'de Gaga, ilk stüdyo albümü üzerinde çalışmak için Los Angeles'a taşındı ve Andy Warhol'un Factory'sine benzeyen Haus of Gaga adlı kendi yaratıcı ekibini kurdu.[29][43] Gaga'nın ilk stüdyo albümü The Fame, 19 Ağustos 2008'de yayımlandı ve olumlu tepkiler aldı. Eleştirmenler albümün Def Leppard baterileri ve alkışları ile urban müziğin metal baterilerinin, 1980'lerin elektropopunun ve dans müziği ile belirgin hookların birleşmesinden oluştuğunu belirttiler.[31] Albüm; Almanya, Avusturya, Birleşik Krallık, İrlanda, İsviçre ve Kanada listelerinde bir numara olurken ABD, Avustralya ve on beş ülkenin listesinde ilk beşe girdi.[44][45] İlk iki single "Just Dance" ve "Poker Face", dünya genelinde ticari başarı yakaladı.[46][47][48] "Poker Face", 52. Grammy Ödülleri'nde En İyi Dans Kaydı dalında, The Fame ise En İyi Dans/Elektronika Albümü dalında ödül aldı.[49] Albümden ayrıca başarı yakalayan "Eh, Eh (Nothing Else I Can Say)", "LoveGame" ve "Paparazzi" single'ları yayımlandı.[47]
Gaga, 2009'da The Pussycat Dolls'un Avrupa ve Okyanusya'daki Doll Domination Tour adlı turnesinin açılış sanatçısı olduktan sonra 2009'un Mart ve Eylül ayları arasında gerçekleşen ilk dünya turnesi The Fame Ball Tour'u başlattı.[50] Dünyayı dolaşırken Kasım 2009'da sekiz şarkılık bir EP olan The Fame Monster'ı yayımladı. Albümün çıkış single'ı "Bad Romance" on sekiz ülkede listelerin zirvesine çıkarken ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda'da ilk ikiye girdi ve En İyi Kadın Pop Vokal Performansı ile En İyi Video Klip kategorilerinde ödül kazandırdı.[51][52][53] Albümden daha sonra "Telephone" (Beyoncé ile düet) ve "Alejandro" single'ları yayımlandı. Bunlardan ilki Gaga'nın Birleşik Krallık'taki dördüncü bir numaralı single'ı olurken ikincisinin video klibi dinî tartışmalara yol açtı.[54][55] Video klipleri etrafında dönen tartışmalara rağmen Gaga, video paylaşım sitesi YouTube'da videoları toplamda bir milyar izlenen ilk sanatçı oldu.[56]2010 MTV Video Müzik Ödülleri'nde aday gösterildiği on üç kategoriden sekizini kazandı. "Bad Romance" ile ödül aldığı Yılın Video Klibi kategorisinde "Telephone" da aday gösterildiği için bu ödüle aynı anda iki kez aday gösterilen ilk kadın sanatçı oldu.[57][58] Ayrıca The Fame Monster, 53. Grammy Ödülleri'nde En İyi Pop Vokal Albüm dalında ödül aldı.[59][60] 2010 derlemesi The Remix, Gaga'nın Cherrytree Records ile çıkarttığı son albüm oldu.[61]Forbes, Celebrity 100 ve Dünyanın En Güçlü Kadınları listelerinde Gaga'ya yer vermeye 2010'da başladı ve sanatçıyı sırasıyla dördüncü ve yedinci sıraya koydu.[62][63]
2009'da Gaga, Monster Cable Products firmasıyla Heartbeats adında, üstü mücevherlerle kaplı bir kulaklık yapmak için çalışmalara başladı.[70] Ocak 2010'da Polaroid adlı şirketin yaratıcı yönetmeni olan Gaga,[71] ilk üçlü yeni ürün olan Grey Label'ı 2011 Consumer Electronics Show adlı elektronik fuarında tanıttı.[72] Eski yapımcısı ve eski erkek arkadaşı Rob Fusari, Gaga ile olan iş birliği nedeniyle sanatçının yapım şirketinin gelirlerinden %20 pay iddia etti ve Mermaid Music LLC aleyhine dava açtı. New York Yüksek Mahkemesi davayı ve Gaga'nın açtığı karşı davayı reddetti.[73][74] Bu çekişmeye ek olarak Gaga'ya sistemik lupus eritematozus teşhisi kondu ama semptomlardan etkilenmediği iddia edildi. Larry King ile yaptığı bir röportajda Gaga, semptomlardan kaçınmayı ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeyi umduğunu belirtti.[75][76]
2011–2014: Born This Way, Artpop ve Cheek to Cheek
Gaga, Şubat 2011'de "Born This Way"i aynı adlı ikinci stüdyo albümünün çıkış single'ı olarak yayımladı. Billboard Hot 100 listesine ilk sıradan giren şarkı, liste tarihinin bininci bir numaralı single'ı oldu.[77][78] İkinci single "Judas" pek çok büyük müzik marketin listelerinde ilk ona girerken "The Edge of Glory", dijital mağazalarda başarı yakalamasının ardından single olarak yayımlandı.[79][80] 23 Mayıs 2011'de yayımlanan Born This Way, ABD'de ilk haftasında 1,108 milyon kopya satarak Billboard 200 listesine bir numaradan giriş yaptı ve yirmiden fazla ülkede liste başı oldu.[81] Dünya genelinde sekiz milyondan fazla satışa ek olarak Born This Way, Gaga'nın üçüncü kez art arda aday gösterildiği Yılın Albümü dâhil üç Grammy Ödülü'ne aday gösterildi.[82] Albümün sonraki single'ları "Yoü and I" ve "Marry the Night" ise önceki single'ların yakaladığı uluslararası başarının gerisinde kaldı.[83] Temmuz 2011'de "Yoü and I"ın klip çekimleri sırasında Gaga, oyuncu ve model Taylor Kinney ile tanıştı. İkili kısa süre içinde çıkmaya başladı.[84]Born This Way albümüne destek niteliği taşıyan The Born This Way Ball adlı turne, 27 Nisan 2012'de başladı ve Şubat 2013'te sona erdi.[85][86] Fakat sağ kalçasındaki yırtıktan dolayı Gaga, turnenin kalan gösterilerini iptal etti.[87] Kısa süre sonra kalça ameliyatı geçirdiğini ve iyileşmekte olduğunu doğruladı.[88] Gaga'nın PPL tarafından Birleşik Krallık'ta 2011'in en çok çalınan ikinci sanatçısı olduğu açıklandı.[89] Aynı yıl Gaga, $90 milyon kazancıyla Celebrity 100 listesinin zirvesine oturdu ve Dünyanın En Güçlü Kadınları listesinde on birinci sırada yer alarak en yüksek sırayı elde eden sanatçı oldu.[90][91] Mart 2012'de, Born This Way satışları ve The Monster Ball Tour geliri dâhil $25 milyon kazançla Billboard'un en çok kazananlar listesinde dördüncü sırada yer aldı.[92]
Bu dönemde, Tony Bennett ile "The Lady Is a Tramp" şarkısının caz versiyonunu kaydetti[93] ve animasyon filmi Gnomeo & Juliet için Elton John ile düet yaptı.[94][95] Sydney Town Hall'da Born This Way'i tanıtmak için ve eski ABD Başkanı Bill Clinton'ın 65. doğum günü kutlamaları dolayısıyla tek sefere mahsus sahne aldı; Marilyn Monroe'yu anımsatan sarı bir perukla "Yoü and I"ı seslendirdi.[96][97] Televizyon performansları arasında eleştirmenlerce beğenilen, 5,749 milyon Amerikalı tarafından izlenen ve dördüncü EP'si A Very Gaga Holiday'in yayımlanmasına yol açan A Very Gaga Thanksgiving adlı Şükran Günü özel yayını yer aldı.[98][99][100] Mayıs 2012'de Gaga, Simpsonlar'ın 23. sezonunun final bölümü "Lisa Goes Gaga"da animasyon hâliyle konuk oyuncu oldu.[101][102] Ayrıca Bennett'in The Zen of Bennett (2012) adlı belgeselinde yer aldı.[103] Bir sonraki ay, Coty, Inc. ile birlikte hazırladığı ve Eylül 2012'de dünya genelinde satışa sunulan ilk parfümü Lady Gaga Fame'in duyurusunu yaptı.[104]
2012'nin başında, yapımcı Fernando Garibay ile çalışırken üçüncü stüdyo albümü Artpop'ta yer alacak şarkıların gelişmeye başladığını duyurdu.[105][106] Albüm çalışmaları The Born This Way Ball turnesi sırasında da devam etti.[107] Niyetinin dinleyicilerine "gerçekten iyi zaman geçirtmek" olduğunu belirten sanatçı, albümü "kulüpte geçirilen bir gece" gibi tasarladığını belirtti.[108]Artpop, Kasım 2013'te yayımlandı.[109][110] Eleştirmenlerin karışık tepkisine rağmen,[111]Billboard 200 listesine ilk sıradan giriş yaptı ve Temmuz 2014 itibarıyla 2,5 milyon kopya sattı.[112][113] Albümden yayımlanan "Applause" ve R&B şarkıcısı R. Kelly ile düet yapılan "Do What U Want" single'ları ticari başarılar yakaladı.[114][115][116] Üçüncü single "G.U.Y." ise Gaga'nın listelerde en az başarı gösteren single'ı oldu.[117][118] Mayıs 2014'te Gaga, konseptini ArtRave tanıtım etkinliğinden alan ArtRave: The Artpop Ball adlı turneye çıktı. $83 milyon hasılat elde eden turne, The Born This Way Ball turnesinin iptal edildiği şehirler ile şarkıcının daha önce ziyaret etmediği şehirlere uğradı.[119][120] Bu arada Gaga, uzun zaman menajerliğini yapan Troy Carter ile "yaratıcılık farklılıkları" nedeniyle yollarını ayırdı[121] ve Haziran 2014'te yeni menajeri Bobby Campbell ile birlikte Live Nation Entertainment'ın sanatçı yönetim bölümü olan Artist Nation'a katıldı.[122] Gaga, Forbes'un En Çok Kazanan 30 Yaş Altı Ünlüler listesinde zirvede yer alırken Celebrity 100 listesinde ve Time'ın son on yılın en etkili insanları ile ilgili düzenlediği okuyucu anketinde ikinci oldu.[123][124]
2014'te Amerikalı caz şarkıcısı Tony Bennett ile iş birliği yaptı ve Cheek to Cheek adlı bir caz albümü yayımladı. Albümün gerisindeki esin kaynağını şöyle açıkladı: "Cheek to Cheek, Tony ile yıllar içinde kurduğum uyumlu dostluk ve ilişkiden doğdu ve tam bir iş birliğinin eseri... Çocukluğumdan beri caz söylüyorum ve bu tarzın gerçek yüzünü göstermek istedim."[133] Genellikle olumlu değerlendirmeler alan[134] albümle ilgili olarak The Guardian'dan Caroline Sullivan, Gaga'nın vokallerini överken Chicago Tribune eleştirmeni Howard Reich ise "Cheek to Cheek baştan sona gerçek şeyi sunuyor." diye yazdı.[135][136]Billboard 200 listesine zirveden giren albüm, Gaga'nın ABD'de art arda bir numara olan üçüncü albümü oldu[137] ve 57. Grammy Ödülleri'nde En İyi Geleneksel Pop Vokal Albüm dalında ödül kazandı.[138] İkili, Tony Bennett and Lady Gaga: Cheek to Cheek Live! adlı bir konser programı çekti[139] ve Aralık 2014'te başlayıp Ağustos 2015'te tamamlanan Cheek to Cheek Tour adlı turneye çıktı.[140] Gaga aynı yıl New York'taki Roseland Ballroom kapanmadan önce mekânda son kez yedi günlük yerleşik bir gösteri yaptı.[141] Ayrıca Coty Inc. ile birlikte hazırladığı ikinci parfümü Eau de Gaga'yı satışa sundu.[142]
2015–2017: American Horror Story, Joanne ve Super Bowl performansları
2016'da aralarında 7 Şubat'ta ABD ulusal marşını seslendirdiği Super Bowl 50,[156][157]Intel ve Nile Rodgers iş birliğiyle David Bowie anısına şarkı söylediği 58. Grammy Ödülleri[158] ve Joe Biden tarafından takdim edildiği ve elli cinsel saldırı mağduru ile birlikte "Til It Happens to You" şarkısını söylediği 88. Akademi Ödülleri'nin de bulunduğu etkinliklerde canlı performans sergiledi.[159] Nisan 2016'da The Grammy Museum tarafından dağıtılan Jane Ortner Sanatçı Ödülü'ne layık görüldü.[160] Temmuz 2016'da Taylor Kinney ile nişanlılığı sona erdi.[161]
American Horror Story'nin 2016'nın son aylarında ekrana gelen altıncı sezonu American Horror Story: Roanoke'ta Scáthach adlı bir cadıyı canlandırdı.[162][163][164] Dizinin beşinci sezonunda canlandırdığı karakter, beşinci stüdyo albümünü etkiledi.[165] Albümün Eylül 2016'da yayımlanan çıkış single'ı "Perfect Illusion", Fransa ve İspanya'da bir numara olurken ABD'de on beş numaraya kadar yükseldi.[166][167]Joanne adı verilen albüm, 21 Ekim 2016'da yayımlandı. İlk haftasında ABD'de 170.000 kopya sattı ve Gaga'nın bu ülkede bir numara olan dördüncü albümü oldu. Sonuç olarak Gaga, 2010'larda ABD'de bir numarada yer almış dört albümü olan ilk kadın oldu.[168] Bir sonraki ay yayımlanan ikinci single "Million Reasons", ABD'de dört numaraya yükseldi.[167][169] Gaga, Joanne'i tanıtmak için Bud Light sponsorluğunda gerçekleştirilen dört konserlik bir turne olan Dive Bar Tour'u düzenledi.[170]
5 Şubat 2017'de Super Bowl LI devre arası gösterisinde tek başına performans sergiledi. Houston'daki NRG Stadyumu'nda gerçekleşen gösteride yüzlerce ışıklandırılmış insansız hava aracının gökyüzünde çeşitli şekiller oluşturmasıyla Super Bowl'da ilk kez robotik hava araçları kullanılmış oldu.[171] ABD televizyon reytinglerine göre 117,5 milyon kişinin izlediği gösteri, 113,3 milyon kişinin izlediği final karşılaşmasını geride bıraktı.[172] Performanstan sonra Gaga'nın şarkıları ABD'de 410.000 dijital satış gerçekleştirdi.[173] Gaga, gösterideki performansıyla ayrıca En İyi Özel Televizyon Programı dalında Emmy adaylığı elde etti.[174]CBS Sports sanatçının performansını o güne kadarki Super Bowl devre arası gösterileri arasından en iyi ikinci performans seçti.[175] Gaga, Nisan'da 2017 Coachella Valley Music and Arts Festival'da konuk yıldız olarak sahneye çıktı.[176] Etkinlik sırasında ilk kez seslendirdiği ve Avustralya'da ilk ona giren "The Cure" single'ını yayımladı.[177][178] Dört ay sonra Super Bowl LI devre arası gösterisinin ardından duyurduğu Joanne World Tour adlı turneye çıktı.[179] Gaga'nın Joanne'i yaratma sürecinin ve devre arası gösterisine hazırlıklarının yer aldığı Gaga: Five Foot Two adlı belgesel, 22 Eylül'de Netflix'te gösterildi.[180] Film boyunca kronik ağrı çekerken görülen Gaga'nın fibromiyalji rahatsızlığı olduğu ortaya çıktı.[181] Bu nedenle Gaga, Şubat 2018'de Joanne World Tour'un son on konserini iptal etmek zorunda kalırken turneden toplamda 842.000 bilet satışından $95 milyon gelir elde etti.[182][183]
2018–2019: Bir Yıldız Doğuyor ve Las Vegas konserleri
Gaga, Mart 2018'de March for Our Lives'ın silah kontrolü mitingini destekledi ve Elton John'un Revamp adlı saygı albümünde yer alması için sanatçının "Your Song" şarkısına cover yaptı.[185][186] O yıl içerisinde 1937 yapımı aynı adlı filmin uyarlaması olan ve Bradley Cooper'ın yönetip başrolünü oynadığı Bir Yıldız Doğuyor'da (A Star Is Born) şarkıcı Ally rolüyle başrolde yer aldı. Ally ile şarkıcı Jackson Maine'in Ally'nin kariyerinin başlamasıyla bozulan ilişkisini konu alan film, eleştirmenlerce beğenildi.[187] Cooper'ın kanser araştırmaları yararına düzenlenen bir bağış toplama etkinliğinde sahne alırken gördüğü ve rol teklifi götürdüğü Gaga, bağımlılık ve depresyon konularını işlemesi nedeniyle projede yer almayı kabul etti.[188][189]Bir Yıldız Doğuyor ilk gösterimini 2018 Venedik Film Festivali'nde yaptı ve Ekim ayında dünya genelinde gösterime girdi.[190] Gaga'nın performansı film eleştirmenlerince beğenilirken The Guardian'dan Peter Bradshaw filmi "aşırı derecede izlenebilir" buldu ve "Gaga'nın kısmen sıradan bir insan, kısmen dünya dışı ünlü bir imparatoriçe olma yeteneği en üst düzeyde işliyor." yorumunu yaptı;[191]Time dergisinden Stephanie Zacharek de benzer şekilde Gaga'nın performansını övdü ve onun alışılmış makyajı, perukları ve kostümleri olmadan "karizmatik" olduğunu ifade etti.[192] Filmdeki rolüyle Gaga, En İyi Kadın Oyuncu dalında National Board of Review ve Eleştirmenlerin Seçimi ödüllerini kazanırken aynı dalda Akademi Ödülü, Altın Küre Ödülü, Ekran Oyuncuları Derneği Ödülü ve BAFTA Ödülü adaylıkları elde etti.[193]
Gaga ve Cooper A Star Is Born film müziği albümündeki şarkıların çoğunun yazarlığını ve yapımcılığını üstlendiler; şarkılar Gaga'nın ısrarıyla filmde canlı olarak seslendirildi.[194] İkili tarafından seslendirilen albümün çıkış single'ı "Shallow", 27 Eylül 2018'de yayımlandı ve aralarında ABD, Avustralya ve Birleşik Krallık'ın da bulunduğu çeşitli ülkelerdeki listelerde bir numara oldu.[195][196] On yedisi özgün şarkı olan otuz dört parçanın yer aldığı albüm için genellikle olumlu değerlendirmeler yapıldı; The Washington Post'tan Mark Kennedy "beş yıldızlı mucize" derken The Guardian'dan Ben Beaumont-Thomas "Gaga'nın duygusal gücüyle dolu klasikler" yorumunda bulundu.[197][198][199] ABD'de listelere bir numaradan giren albüm, Gaga'yı 2010'larda ABD'de bir numara olmuş beş albümü bulunan ilk kadın yaptı.[200] Ayrıca Avustralya, Birleşik Krallık, İrlanda, İsviçre, Kanada ve Yeni Zelanda'daki listelerde de bir numara oldu.[201] Haziran 2019 itibarıyla dünya genelinde altı milyondan fazla satışa ulaştı.[202] Albüm Gaga'ya dört Grammy Ödülü (üçü "Shallow" ve biri "I'll Never Love Again" ile) ve bir BAFTA Ödülü kazandırdı.[203][204][205] "Shallow" ayrıca sanatçıya En İyi Özgün Şarkı dalında Akademi Ödülü, Altın Küre Ödülü, Eleştirmenlerin Seçimi Film Ödülü ve Satellite Ödülü getirdi.[193] Gaga şarkıyı 61. Grammy Ödülleri ve 91. Akademi Ödülleri'nde canlı seslendirdi.[206][207]
Ekim 2018'de Gaga, 2017'nin başında tanıştığı menajer Christian Carino ile nişanlandığını duyurdu.[208] İkilinin ilişkisi Şubat 2019'da sona erdi.[209] Ağustos 2018'de Gaga'nın Las Vegas'ta Lady Gaga Enigma + Jazz & Piano adlı yerleşik konser serisinde sahne alacağı açıklandı.[210] Konserler iki farklı konseptte verildi: Enigma adlı gösterilerde Gaga'nın hit şarkılarına yer verilirken Jazz & Piano adlı gösterilerde Great American Songbook'taki şarkılar ve Gaga'nın şarkılarının sadeleştirilmiş sürümleri seslendirildi.[211] Enigma Aralık 2018'de, Jazz & Piano Ocak 2019'da başladı.[212] Gaga'nın Haus Laboratories adını verdiği vegan makyaj markası Eylül 2019'da Amazon'a özel olarak piyasaya çıktı. Kırk üründen oluşan markanın rujları, Amazon'un en çok satan rujlar listesinde bir numara oldu.[213]
2020–2023: Chromatica, Love for Sale ve Gucci Ailesi
Gaga, Şubat 2020'de girişimci Michael Polansky ile ilişki yaşamaya başladı.[214] 29 Mayıs 2020'de altıncı stüdyo albümü Chromatica'yı yayımladı.[215][216] ABD'deki listelere bir numaradan giren albüm, sanatçının bu ülkede art arda bir numara olan altıncı albümü oldu ve aralarında Avustralya, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya ve Kanada'nın da bulunduğu bir düzineden fazla ülkedeki listelerde zirvede yer aldı.[217]Chromatica'nın yayımından önce albümün ilk iki single'ı olan "Stupid Love" ve Ariana Grande ile düet yapılan "Rain on Me" sırasıyla 28 Şubat 2020 ve 22 Mayıs 2020'de yayımlandı.[218][219] "Rain on Me" 63. Grammy Ödülleri'nde En İyi İkili veya Grup Pop Performansı dalında ödül kazandı ve ABD'deki listelere bir numaradan giriş yaptı; böylece Gaga 2000'ler, 2010'lar ve 2020'lerde bu ülkedeki listelerde bir numara olan üçüncü kişi oldu.[220][221] Gaga 2020 MTV Video Müzik Ödülleri'nde aralarında ilk kez verilen ve eğlence sektörünün farklı alanlarında başarılı olan sanatçıların layık görüldüğü Tricon Ödülü'nün de bulunduğu beş ödül kazandı.[222] Eylül 2020'de Valentino'nun Voce Viva adlı parfümünün reklam filminde yer aldı, filmde bir grup mankenle Chromatica'daki "Sine from Above" şarkısının sadeleştirilmiş sürümümünü seslendirdi.[223]
Gaga, 2022'de tüm konserleri stadyumlarda verilen ilk turnesi olan The Chromatica Ball'da sahnede.
Gaga 20 Ocak 2021'de ABD'nin 46. başkanı seçilen Joe Biden'ın başkanlığa geçişinde ABD ulusal marşını söyledi.[224] Şubat 2021'de Gaga'nın köpek gezdiricisi Ryan Fischer, Hollywood'da uğradığı silahlı saldırı sonucu hastaneye kaldırıldı. Olay sırasında sanatçının Koji ve Gustav adındaki iki Fransız buldoğu kaçırılırken üçüncü köpeği Miss Asia kaçtı ve ardından polis tarafından bulundu. Gaga daha sonra köpeklerini bulacak kişiye $500.000 ödül vereceğini duyurdu.[225][226] Olaydan iki gün sonra 26 Şubat'ta bir kadın köpekleri Los Angeles'taki bir polis merkezine teslim etti. İki köpek de olayı zarar görmeden atlattı. Los Angeles polisi başlangıçta köpekleri bırakan kadının saldırıyla ilgisi olmadığını açıklasa da, 29 Nisan'da kadının silahlı saldırı ve hırsızlıkla suçlanan beş kişiden biri olduğu ortaya çıktı.[227][228] Aralık 2022'de Fischer'ı vuran James Howard Jackson, 21 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[229]
Gaga, Nisan 2021'de şampanya markası Dom Pérignon ile iş birliği yaptı ve Nick Knight tarafından çekilen reklamda yer aldı.[230] 3 Eylül'de üçüncü remiks albümü Dawn of Chromatica'yı yayımladı.[231] Bu albümü 30 Eylül'de yayımlanan ve sanatçının Tony Bennett ile ikinci ortak albümü olan Love for Sale izledi.[232] Genelde olumlu eleştiriler alan albüm, ABD'deki listelere sekiz numaradan girdi.[233][234] Albümün tanıtım çalışmaları kapsamında ikilinin 3 ve 5 Ağustos'ta Radio City Music Hall'daki performansları arasından seçilen performanslara yer veren One Last Time: An Evening with Tony Bennett and Lady Gaga adlı televizyon programı Kasım 2021'de CBS'te gösterildi.[235][236] İkilinin MTV Unplugged için kaydedilen başka bir performansı aynı yıl Aralık ayında yayımlandı.[237]Love for Sale64. Grammy Ödülleri'nde En İyi Geleneksel Pop Vokal Albüm dalında Gaga ve Bennett'e ödül getirdi.[238]
Gaga, Şubat'tan Nisan 2024'e kadar süren çevrimiçi video oyunuFortnite yan ürünü Fortnite Festival'in ikinci sezonunda öne çıkan sanatçıydı.[256] Gaga ve girişimci sevgilisi Michael Polansky, dört yıllık ilişkilerinin ardından Nisan ayında nişanlandı.[257] Temmuz ayında Paris'teki 2024 Yaz Olimpiyatları açılış törenindeZizi Jeanmaire'in "Mon truc en plumes" adlı eserini seslendirdi.[258] Gaga, 16 Ağustos 2024'te Bruno Mars ile birlikte "Die With A Smile" adlı single'ı yayınladı.[259] Şarkı, hem Billboard Global 200 hem de Billboard Global Excl. listelerinde 1 numaraya[260] ve ABD listesinde ise üç numaraya yükseldi.[261]
Gaga, Todd Phillips'in 2019 yapımı Joker filminin devamı olan müzikal psikolojik gerilim filmi Joker: Folie à Deux'daJoaquin Phoenix'in karşısında Harleen "Lee" Quinzel / Harley Quinn karakterini canlandırdı.[262] Film, 81. Venedik Uluslararası Film Festivali'nde prömiyerini yaptı ve Ekim 2024'te sinemalarda gösterime girmesi planlanıyor.[263] Eleştirmenler tarafından Quinn'i canlandırması olumlu karşılanırken, filmde Gaga'dan yeterince yararlanılmadığı eleştirildi.[264] Filmde Gaga ve Phoenix'in seslendirdiği şarkılar, film müziği albümünde yer alacak.[265] Eylül 2024'te Gaga, yaklaşan yedinci stüdyo albümünün ilk teklisinin Ekim'de yayınlanacağını duyurdu[266] ve albümün Şubat 2025'te yayınlanması bekleniyor.[257]
Sanatı
Etkilendikleri
Gaga, Madonna (solda) ve David Bowie gibi sanatçılardan etkilendi.
Gaga'nın üzerindeki diğer bir ruhani etki Hint fizikçi, konuşmacı ve yazar Deepak Chopra'dır. Chopra'yı "gerçek esin" olarak niteleyen Gaga, "Bana her zaman hayatım boyunca hayranlarım için çalışmamı ve hayalimle kaderimi gerçekleştirmemi hatırlatıyor." dedi.[284] Gaga ayrıca Twitter'da Osho'nun kitabı Creativity'den bir söz paylaştı.[285][286] Osho ile arasındaki bağlantı sorulan Gaga, onun çalışmalarından etkilendiğini ve kendisi için "isyanın en iyi yolunun yaratıcılık olduğunu" belirtti ve "Eşitlik hayatımdaki en önemli şey." dedi.[287]
Modayı kendisi için önemli bir etkilenme alanı olarak tanımlayan Gaga, modaya olan düşkünlüğünün "her zaman bakımlı ve güzel" olan annesinden geldiğini belirtti.[288] "Müzik yazarken sahnede giymek istediğim kostümleri düşünüyorum. Bu her şeyin bir arada olmasıyla ilgili -performans sanatı, pop performans sanatı, moda." sözüyle müzikal uğraşlarının doğrudan modayla ilişkili olduğunu ifade etti.[24] Gaga stil açısından Leigh Bowery, Isabella Blow ve Cher ile karşılaştırılır.[13][24][289][290] Çocukken bir şekilde Cher'in tuhaf moda anlayışını özümsediğini ve kendisine uyguladığını belirtti.[290]Donatella Versace'yi müzü ve İngiliz moda tasarımcısı ve yakın arkadaşı Alexander McQueen'i esin kaynağı olarak varsayan Gaga, bazı çalışmalarına McQueen'i yansıttığında "Lee'yi her giyinişimde özlüyorum." dedi.[13][75] Buna karşılık Versace, Gaga için "yeni Donatella" ifadesini kullandı.[291] Andy Warhol'un Factory'sinden esinlenen Gaga'nın kişisel olarak ilgilendiği kendi yaratıcı ekibi Haus of Gaga, şarkıcının pek çok kostümünü, sahne donanımını ve saç modelini hazırladı.[292] Larry King'e verdiği bir röportajda Gaga, kendi annesi ve anneannesinden sonra kendisi için en önemli kadının 20. yüzyılın moda ikonu Prenses Diana olduğunu belirtti ve "Prenses Diana'yı çok seviyorum. Ben küçükken üzerimdeki etkisi çok büyüktü çünkü annem ona hayrandı. Öldüğünde, asla unutmayacağım, annem ağlıyordu. Annemin birisine bu kadar bağlı olduğunu görmek çocukluğumdan kalan güçlü bir an." dedi.[293]
Müzikal tarzı
Gaga'nın müzikal ve performans tarzı, eleştirmenlerin çözümleme ve incelemelerinin çoğuna konu olmaktadır. Gaga, sesini ve imajını sürekli yenileyerek kendisini "özgürleştirdiğini" belirtir ve bunun çocukluğundan geldiğini söyler.[294] Playback yapmayı reddeden Gaga -ses aralığı sık sık Madonna ve Gwen Stefani'ninkilerle karşılaştırılıyor- kariyeri boyunca vokal tarzını değiştirse de 2011'de çıkan albümü Born This Way için "Vokal olarak kapasiteme çok daha yakın bir seviyede." yorumunu yaptı.[295][296]Entertainment Weekly, "Sesini kullanışının ardında muazzam duygusal bir zekâ var. Sanatçılığın ciğer gücünün aksine nüansta bulunduğunu bildiği için ses yeteneğiyle neredeyse hiçbir şarkıyı ezmiyor." diye yazdı.[297]
İlk şarkılarının sözleri entelektüel dürtülerden yoksun olduğu için eleştirilse de "[Gaga] neredeyse hiç çabalamadan hareket etmenizi ve zevk almanızı sağlıyor."[298] Gaga "tüm iyi müziklerin piyano başında söylenebileceğine ve yine de birer hit olabileceğine" inanıyor.[299] Şarkılarında çok çeşitli konular işledi: The Fame (2008) yıldız olma arzusuna odaklanırken The Fame Monster (2009) ünün karanlık yanını canavar metaforlarıyla ifade ediyor. Born This Way (2011) İngilizce, Fransızca, Almanca ve İspanyolca söylenirken aşk, seks, din, para, uyuşturucu, kimlik, kurtuluş, cinsellik, özgürlük ve bireysellik gibi Gaga'nın tartışmalı şarkı yazımı temalarını içeriyor.[300][301]
Müzik tarzı elektropop[302] ve dans-pop[303] olarak tanımlanmaktadır ve müziğinin yapısı 1980'lerin klasik popu ve 1990'ların Europopundan etkilenmektedir.[304] İlk stüdyo albümü The Fame, The Sunday Times'ın "Müzik, moda, sanat ve teknolojiyi birleştiren Gaga, Madonna, 'Hollaback Girl''deki Gwen Stefani, 2001'deki Kylie Minogue veya şimdiki Grace Jones'u anımsatıyor." diye yazmasına ve The Boston Globe'un "Kızımsı ama güçlü sesi ve neşeli ritimleriyle... Madonna'dan Gwen Stefani'ye kadar belirgin etkilenmeler taşıyor." yorumunu yapmasına neden oldu.[305][306] Müzik eleştirmeni Simon Reynolds, "Gaga ile ilgili her şey electroclashten, özellikle 1980'ler olmayan müzik hariç, Auto-Tune ile parlatılmış acımasızca akılda kalıcı edepsiz poptan ve alttan desteklenen R&B benzeri ritimlerden geliyor." dedi.[307] "Yetmişlerin glam rock tarzına, ABBA'nın diskosuna ve Stacey Q'nun gerilemelerine" yer veren sonraki kayıt The Fame Monster, Gaga'nın taklit zevkine tanık olurken Born This Way ayrıca çocukluğundan kayıtları kullandı ve hâlâ öncülleri gibi "elektro ritimler ve Euro disco nakaratlara" sahip ama opera, heavy metal, disko ve rock and roll gibi çeşitli tarzlar barındırmaktadır.[300] "Albümde hoş bir an yok, fakat en deli hâlinde bile müzik duygusal detaylarla dolu." diye yazan Rolling Stone, yazısını şöyle sonlandırdı: "Gaga ne kadar aşırılaşırsa o kadar dürüst oluyor."[301] 2014'te çıkan Cheek to Cheek ile birlikte Gaga, caz tarzına ilgi göstermeye başladı. Eleştirmenler, müziğe olan sevgisi ve albümde seslendirdiği şarkılar nedeniyle takdir ettikleri Gaga'nın tarz değiştirmeye çalıştığını ve "ritmik açıdan basit ve haykırışlı" sesinin gerçek bir caz müzisyeninin sesi yerine bir Broadway şarkıcısının sesine benzediğini ifade ettiler.[308]
Klipleri ve performansları
Gaga, 2010'da "kana bulanmış" şekilde şarkı söylüyor.
Sürekli değiştirdiği kıyafetleri ve provokatif görselleri ile Gaga'nın klipleri genelde kısa film olarak kabul edilmektedir.[309] Gaga "Provokatif olmak sadece insanların dikkatlerini çekmek için değildir. İnsanları gerçekten, olumlu olarak etkileyen bir şeyi söylemektir." ifadesini kullandı.[309] Yazar Curtis Fogel'a göre, yaygın feminist temalarına ek olarak bondage ve sadomazoşizm ögeleri de içeren Gaga kliplerine şekil veren üç ana tema "seks, şiddet ve güçtür".[310] Kendisini "biraz feminist" olarak tanımlayan ve "cinsellikle kadınları güçlendirdiğini" savunan Gaga,[311] aynı zamanda genç kadınları inandıkları şey uğruna mücadele etmeleri için yüreklendirmektedir.[310] Pop eleştirmeni Ann Powers "Gaga sadece tamamen özgün olduğu iddiasını yinelemiyor, ayrıca pop kültüründen kaynaklanan bir kişiliği inşa etmenin bir kişinin doğrularının ifadesi olabileceği hakkında felsefi bir duruşun ve biraz da feminizmin inceliklerini işliyor." dedi.[312] Sanatçının kliplerinin özetinde ise Rolling Stone, "Lady Gaga kliplerine kısıtlama için bakan var mı?" retoriğini kullandı.[83]
Performansları "oldukça eğlenceli ve yenilikçi" olarak tanımlanırken 2009 MTV Video Müzik Ödülleri'ndeki kan fışkırtan "Paparazzi" performansı MTV News tarafından "şaşırtıcı" olarak nitelendirildi.[313] Gaga, "kana bulanmış" temasına The Monster Ball Tour'da da devam etti ve İngiltere'de, bir taksi sürücüsünün 12 kişiyi öldürdüğü olayın ardından ölenlerin aileleri ve bazı hayranları tarafından protesto edildi.[314] Sıra dışılığı 2011 MTV Video Müzik Ödülleri'nde de devam etti: törene erkek kılığında ikinci kişiliği Jo Calderone olarak katıldı ve "Yoü and I"ı söylemeden önce sevda ile ilgili bir monolog yaptı.[315] Gaga'nın koreografı ve yaratıcı yönetmeni Laurieann Gibson dört yıl boyunca performansları ve klipleri için şarkıcıya malzeme sağladı. Fakat ikili Kasım 2011'de ayrıldı; Gaga, Gibson'ın yardımcısı Richard Jackson'ı işe aldı.[316] Konu ayrıntılı gösterileri olunca Gaga mükemmeliyetçi olduğunu kabul etti. "Çok otoriterim. Bir ışık bile sönse deli gibi bağırabilirim. Ayrıntılara dikkat ediyorum -gösterinin her dakikası kusursuz olmalı."[309]
İmajı
Gaga'nın müziği, tarzı ve kişiliği ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır.[317] Rol model olarak bulunduğu konum, hayranlarına yaşattığı özgüven patlaması, öncü ve moda ikonu olarak sektöre nefes aldırması dolayısıyla dikkat çekmektedir.[318][319][320] Eleştirmenler sanatçının pop müzikteki özgün yerine, popüler kültürdeki yeni hareket ihtiyacına, Gaga'nın modern sosyal konulara getirdiği ilgiye ve sanatının öznel doğasına dikkat çektiler.[321][322] Gaga'nın modern kültür üzerindeki etkisi ve küresel üne kavuşması ışığında Güney Karolina Üniversitesi'nden sosyolog Mathieu Deflem 2011'de sanatçının üne kavuşmasının sosyolojik boyutlarını aydınlatmak amacıyla "Lady Gaga ve Ün Sosyolojisi" adlı bir kurs başlattı.[323][324] ABD Başkanı Barack Obama, bir yardım etkinliğinde 16 inç yüksekliğinde topuklu giyen ve dolayısıyla odadaki en uzun kadın olan Gaga ile karşılaştıktan sonra o anı "korkutucu" olarak nitelendirdi.[325]
Gaga, Eylül 2012'de üzerinde et görünümlü bir elbise ile performans sergiliyor.
2008'in sonuna doğru, tarz, şaç ve makyajlarında benzerlikler bulunan Gaga ve Aguilera arasında karşılaştırmalar yapıldı.[13] Aguilera, "Gaga'dan tamamen habersiz olduğunu" belirtti.[13] Karşılaştırmalar, Aguilera "Not Myself Tonight" single'ına klip çekince 2010'da da devam etti. Eleştirmenler şarkı ve klibi ile Gaga'nın "Bad Romance" klibi arasında benzerlikler buldu.[326]Barbara Walters 2009'da ABC News'daki programı 10 Most Fascinating People için Gaga ile röportaj yaptığında, şarkıcı şehir efsanesi hâline gelen interseks olduğu iddialarını reddetti. Bu konu hakkında yanıtladığı bir soruda "İlk başta çok ilginçti. Ama bir bakıma kendimi çok hermafrodit gösteriyorum ve hermafroditliği seviyorum." dedi.[327]
Gaga'nın sıra dışı moda anlayışı kendisinin karakteristik özelliklerinden biridir.[328]Global Language Monitor, "Lady Gaga"yı Zirvedeki Moda Terimi ilan etti; şarkıcıyla özdeşleşen "pantolonsuz" modası da üçüncü oldu.[329]Entertainment Weekly şarkıcının kostümlerini onyıldaki "en iyiler" listesinin sonuna koydu ve "Muppet'lardan ya da stratejik olarak yerleştirilmiş baloncuklardan yapılmış bir elbise olsun, Gaga'nın sıra dışı giysileri performans sanatını ana akımla buluşturdu." yorumunu yaptı.[330]Time dergisi Gaga'yı Michael Jackson, Madonna ve The Beatles gibi esinlendiği sanatçılarla birlikte Tüm Zamanların 100 Moda İkonu listesine koydu ve "Lady Gaga aşırı tarzıyla olduğu gibi pop hitleriyle de dile düştü. Yine de Stefani Germanotta olarak doğan Gaga, plastik baloncuklardan, Kurbağa Kermit kuklalarından ve çiğ etten elbiseler giydi."[331]
Gaga, 2010 MTV Video Müzik Ödülleri'nde çiğ etten bir elbise giydi ve yine aynı malzemeden yapılmış çizme, cüzdan ve şapka kullandı.[332] Kısmen bu elbiseden dolayı Vogue, Gaga'yı 2010'un En İyi Giyinen İnsanları arasında gösterirken Time elbiseyi 2010'un Moda İfadesi olarak adlandırdı. Ancak farklı görüşler de vardı; dünya genelinde basının ilgisini çeken elbise hayvan hakları kuruluşu PETA'yı öfkelendirdi.[333][334][335] 2012'de Gaga, Varşova'daki Ulusal Müze'nin 150. kuruluş yılı için hazırlanan The Elevated: From the Pharaoh to Lady Gaga adlı sergide yer aldı.[336] Çiğ etten bir elbise içinde sunulan Gaga, Wprost dergisi tarafından "kitle iletişim araçları aracılığıyla kullandığı güç ile yükselen bir çağdaşlık simgesi" olarak tanımlandı.[337] Et elbise Washington, DC'deki National Museum of Women in the Arts'ta sanatçının siyasi mesajının bir açıklamasıyla birlikte sergilendi[338] ve Eylül 2015'te Rock and Roll Hall of Fame'e girdi.[339]
Sadık hayranları Gaga'yı "Mother Monster" olarak adlandırırken Gaga hayranlarına "Little Monsters" olarak seslenmektedir ve bunu koluna dövme yaptırmıştır.[340] Bazılarına göre bu ikililik, yabancı kültürü konseptine başkaldırmaktadır. Camille Paglia, 2010'da The Sunday Times'ın kapağında çıkan "Lady Gaga and the death of sex" adlı çalışmasında Gaga'nın "erotik tabu yıkıcıdan çok bir kimlik hırsızı olduğunu ve ucubeler, asiler ve yoksunlar için şarkı söylediğini iddia eden ama bunların hiçbiri olmayan ana akım üretilen bir ürün olduğunu" ileri sürdü.[341][342]The Guardian için yazan Kitty Empire, bu ikililiğin "izleyicilerin düşünmeleri gerekmeden 'günahkâr' bir deneyim yaşamalarına izin verdiğini" belirtti ve "Performanslarının özünde Gaga'nın ucubeler ve serserilerle birlikte olduğu fikri var." dedi.[343] Gaga ayrıca Temmuz 2012'de bir sanatçının hayranları için kurulan ilk resmî sosyal ağ olan "littlemonsters.com" adlı web sitesini kurdu.[344]
Müzik kariyerinin yanında Gaga, birçok yardım kuruluşuna katkıda bulunmuştur. Ayrıca doğal afetlerle mücadele için çeşitli kampanyalara yardım etmiştir. 2010 Haiti depremi kurbanlarının yararına yapılan "We Are the World 25" single'ında yer alması için yollanan daveti reddetmesine rağmen, 24 Ocak 2010'da New York'taki Radio City Music Hall'da verdiği konserin gelirini ülkenin yeniden inşasında kullanılmak üzere bağışladı.[345] Kendi resmî online mağazasının o günlük kazancı da bağışlandı. Gaga yardım fonu için toplamda $500.000 toplandığını açıkladı.[346] 11 Mart 2011'de Tōhoku depremi ve tsunamisiJaponya'yı vurduktan dakikalar sonra Gaga bir mesaj ve Japan Prayer Bracelets için bir bağlantı tweetledi. Bir şirketle ortak tasarladıkları bilekliklerin tüm geliri yardım kuruluşlarına bağışlandı.[347] 29 Mart 2011 itibarıyla bilekliklerden $1,5 milyon gelir elde edildi.[348] Fakat avukat Alyson Oliver, Haziran 2011'de Detroit'te Gaga hakkında bilekliklerin vergilendirildiği ve $3,99 kargo ücreti alındığı iddiasıyla dava açtı. Ayrıca bilekliklerin tüm gelirinin yardım için kullanılmadığına inandığını belirtti ve kampanyanın denetlenip bileklikleri alanlara paralarının geri ödenmesini talep etti. Gaga'nın sözcüsü davayı "değersiz" ve "yanıltıcı" olarak nitelendirdi.[349] 25 Haziran 2011'de Gaga, MTV Japonya'nın Makuhari Messe'de Japon Kızılhaçı yararına düzenlediği yardım gecesinde performans sergiledi.[350]
2012'de Gaga, hidrolik kırma karşıtı Artists Against Fracking kampanyasına katıldı.[351] Ekim 2012'de, Londra'daki Ekvador Büyükelçiliği'nde WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange ile buluştu.[352] 9 Ekim 2012'de Yoko Ono, Gaga ve dört başka aktiviste Lennon Ono Barış Ödülü'nü İzlanda'nın başkenti Reykjavík'te verdi.[353] 6 Kasım 2012'de Gaga, Sandy Kasırgası'ndan zarar görenlere yardım etmek için Amerikan Kızılhaçı'na $1 milyon bağışladı. Gaga ayrıca gençlerin HIV ve AIDS'in riskleri hakkında eğitilmelerine odaklanarak hastalığa karşı verilen savaşa katkıda bulunmaktadır. Cyndi Lauper ve Gaga, MAC Cosmetics'in desteğiyle Viva Glam markası altında ruj satışına başladılar. Bir basın açıklamasında Gaga "Viva Glam'in sadece hayır amaçlı aldığınız bir ruj olmasını istemiyorum. Gece çıkarken rujunuzla birlikte çantanıza bir de prezervatif koymanızı hatırlatmasını istiyorum." dedi.[354] Rujların satışından HIV ve AIDS'e karşı savaşta kullanılmak üzere $202 milyondan fazla gelir elde edildi.[355]
2012'de Gaga, gençlerin güçlendirilmesi ve mutluluğu, kişisel güven, iyilik, zorbalıkla mücadele, rehberlik ve kariyer gelişimi gibi konulara odaklanan kendi kâr amacı gütmeyen kuruluşu Born This Way Foundation'ı oluşturdu. Adını 2011'de çıkan single ve albümden alan kuruluş, aralarında John D. ve Catherine T. MacArthur Vakfı, The California Endowment ve Harvard Üniversitesi'ndeki Berkman Center for Internet & Society'nin de bulunduğu ortaklarla çalışmayı planlamaktadır.[360] Medya patronu Oprah Winfrey, yazar Deepak Chopra ve ABD Sağlık Bakanı Kathleen Sebelius Harvard Üniversitesi'ndeki açılışta konuştular.[361][362] Kuruluşun başlangıçtaki fonunu Gaga'nın bağışladığı $1,2 milyon, MacArthur Foundation'ın verdiği $500.000 ve Barneys New York'tan alınan $850.000 oluşturmaktaydı.[363] Kuruluş, Harvard Üniversitesi'ndeki Berkman Center for Internet & Society, MacArthur Vakfı, The California Endowment[364] ve Viacom ile ortaklık kurmuştur.[365] Temmuz 2012'de BTWF, kuruluşun mesajını destekleyen sınırlı sayıda üretilen okula dönüş ürünlerinin satışının %25'ini -en az $1 milyon- bağışlayacağını söyleyen Office Depot ile ortaklığa gitti.[366] Kuruluşun girişimleri arasında Mart 2012'de katılımcıların "Cesaret size ne ifade ediyor?" sorusuna yanıt olarak yaptıkları poster yarışması,[367] gençlerce açılan ve sanatçıyı turnesi boyunca takip eden zorbalık karşıtı "Born Brave Bus"[368][369] ve "Born Brave" topluluğu ve okul grupları bulunmaktadır.[370]
24 Ekim 2015'te Gaga, olumlu sonuçlar için duyguları tanımanın ve yönlendirmenin yollarını tartışmak amacıyla lise öğrencileri, siyasetçiler ve aralarında duygusal zekâ araştırmalarında öncü olan Yale Rektörü Peter Salovey'nin de bulunduğu akademisyenlerden oluşan 200 kişi ile Yale Center for Emotional Intelligence'ta bir araya geldi.[371] Vakıf 2016'da Intel, Vox Media ve Re/code ile İnternet'teki tacizle savaşmak için iş birliği yaptı.[372] Ayrıca V dergisinin Gaga ve Kinney'ye yer veren 99. sayısının kapağının satışından elde edilecek gelirin vakfa bağışlandığı açıklandı.[154] Gaga ve Elton John, 9 Mayıs 2016'da Macy's aracılığıyla Love Bravery markalı giysi ve aksesuarları satışa sundu; ürünlerin satışından elde edilecek gelirin %25'inin Born This Way Foundation ve Elton John AIDS Foundation'a aktarılacağı açıklandı.[373]
Gaga dünya genelindeki LGBT haklarının açık sözlü bir savunucusudur.[374] Ana akım bir sanatçı olarak ilk başarılarının çoğunu gey hayranlarına dayandırmaktadır ve bir gey ikonu olarak değerlendirilmektedir.[375] Kariyerinin başlarında radyoda şarkılarını çaldırmakta zorluk çektiğini belirtti ve "Benim için dönüm noktası gey topluluğuydu." dedi.[376]The Fame albüm kitapçığında kendi çalıştığı müzik şirketi Interscope'un da birlikte iş yaptığı Manhattan merkezli bir LGBT pazarlama şirketi olan FlyLife'a teşekkür etti.[377] Televizyonda gösterilen ilk performanslarından biri Mayıs 2008'de LGBT televizyon kanalı Logo TV'de yayımlanan NewNowNext Ödülleri'nde gerçekleşti.[378] Aynı yılın Haziran ayında San Francisco Pride etkinliğinde şarkı söyledi.[379]The Fame yayımlandıktan sonra "Poker Face"in kendi biseksüelliği ile ilgili olduğunu açıkladı. Rolling Stone ile yaptığı bir röportajda biseksüelliğine erkek arkadaşlarının nasıl tepki verdiklerinden bahsetti ve "Kadınlardan hoşlandığım gerçeği onları korkutuyor. Rahatsız oluyorlar. 'Üçlü seks yapmaya ihtiyacım yok. Sadece seninle de mutluyum.' diyorlar." dedi.[380] Mayıs 2009'da The Ellen DeGeneres Show'a konuk olduğunda DeGeneres'ı "kadınlara ve gey topluluğuna esin kaynağı" olduğu için övdü.[381]
2009'da National Mall'daki Ulusal Eşitlik Yürüyüşü'nde LGBT hareketine destek amacıyla bir konuşma yaptı ve mitingi kariyerinin "tek başına en önemli etkinliği" olarak değerlendirdi.[382] 2010 MTV Video Müzik Ödülleri'ne "Don't ask, don't tell" (DADT) politikası yüzünden orduda açıkça hizmet veremeyen Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri'nin dört gey ve lezbiyen eski üyesiyle geldi.[383] YouTube'a yüklediği üç videoda hayranlarını senatörleriyle iletişime geçip DADT politikasını kaldırtmaya çağırdı. Eylül 2010'da Portland, Maine'de Servicemembers Legal Defense Network'ün bir mitinginde konuşma yaptı. Bu etkinlikten sonra The Advocate'ın editörleri Gaga'nın gey ve lezbiyenlerin "gerçek bir savunucusu" olduğu yorumunu yaptılar.[384] Gaga, Haziran 2011'de Roma'da düzenlenen Avrupa genelinde uluslararası bir LGBT etkinliği olan Europride'a katıldı. Birçok Avrupa ülkesinde gey haklarına hoşgörüsüz davranılmasını eleştirdi ve geyleri "aşkın devrimcileri" olarak tanımladı.[385] Gaga uzun yıllardır arkadaşı olan iki kadının nikâhını kıyabilmek için Universal Life Church Monastery'nin onayıyla papaz oldu.[386]
Haziran 2016'da Orlando'daki bir gey gece kulübüne yapılan saldırının kurbanlarını anmak için Los Angeles'ta düzenlenen törende saldırıda ölen 49 kişinin adlarını bağırarak okudu ve bir konuşma yaptı.[387] Aynı ay Human Rights Campaign'in saldırı kurbanları anısına yayımladığı videoda diğer ünlülerle ölenlerin hayat hikâyelerini anlattı.[388][389]Donald Trump'ın başkanlığına ve askeri transseksüel yasağına karşı çıktı.[390][391]2016 yılında başkanlık için eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton'ı destekledi.[392] 2018'de Trump'ın ofisinden sızdırılan bir not, yönetiminin transseksüel Amerikalıları hariç tutacak şekilde cinsiyetin yasal tanımını değiştirmek istediğini ortaya çıkardı. Gaga, kendisini kınayan ve #WontBeErased kampanyasını 77 milyon Twitter takipçisine yayan birçok ünlüden biriydi.[393][394] Ocak 2019'da Enigma gösterilerinden birinde, Başkan Yardımcısı Mike Pence'i eşi Karen Pence'in LGBTQ kişilerin geri çevrildiği Evanjelik bir Hristiyan okulunda çalışması nedeniyle eleştirdi ve onu "Hıristiyan olmanın ne anlama geldiğinin en kötü temsili" olarak nitelendirdi. Gaga ayrıca "Ben Hıristiyan bir kadınım ve Hıristiyanlık hakkında bildiğim şey, hiçbir önyargıya sahip olmadığımız ve herkesi hoş karşıladığımızdır" dedi.[395] Gaga, Stonewall isyanlarının 50. yıldönümünü ve LGBTQ+ topluluğunun modern eşcinsel hakları hareketinin doğum yeri olan Stonewall Inn'in önünde düzenlenen WorldPride NYC 2019'daki başarılarını anan bir kutlama konuşması yaptı.[396]
Etkisi
Global Language Monitor, "Lady Gaga"yı Zirvedeki Moda Terimi ilan etti; şarkıcıyla özdeşleşen "pantolonsuz" modası da üçüncü oldu.
Gaga'nın adı birkaç organizmanın bilimsel adında kullanıldı. Yeni bir eğrelti cinsi Gaga ile iki tür G. germanotta ve G. monstraparva adlarını sanatçıdan almaktadır. Türlerden birine verilen monstraparva adı Lady Gaga'nın hayranları "Little Monsters"a göndermedir; çünkü hayranların işareti havaya kaldırılmış "canavar pençesi" elidir, bu da bir eğrelti yaprağının açmadan önceki durumuna çok benzemektedir.[439] Ayrıca soyu tükenmiş bir memeli olan Gagadon ile parazit bir yaban arısı olan Aleiodes gaga adlarını sanatçıdan almaktadır.[440][441][442]
Taichung, Tayvan'da 3 Temmuz, Gaga'nın 2011'de ülkeyi ziyaret ettiği ilk gün olan "Lady Gaga Günü" olarak belirlenmiştir.[443] Mayıs 2021'de Born This Way'in onuncu yıldönümünü ve kültürel etkisini kutlamak için West Hollywood belediye başkanı Lindsey P. Horvath, Gaga'ya şehrin anahtarını sundu ve 23 Mayıs'ı "Born This Way Günü" ilan etti. Albümün adını taşıyan LGBT bayrağının Daniel Quasar versiyonunun yer aldığı bir sokak resmi de Robertson Bulvarı'nda albüme ve bunun yıllar içinde LGBT topluluğuna nasıl ilham verdiğine bir övgü olarak açıldı.[444]
Gaga on üç Grammy Ödülü,[445] bir Akademi Ödülü,[193] iki Altın Küre Ödülü,[446] bir BAFTA Ödülü,[193] üç BRIT Ödülü,[447] on altı Guinness Dünya Rekoru[448] ve Songwriters Hall of Fame tarafından ilk kez verilen Çağdaş İkon Ödülü'nü elde etti.[149]Ulusal Sanat Ödülleri'nde kariyerlerinin başlarında başarı ve liderlik sergileyen kişileri onurlandıran Genç Sanatçı Ödülü'nü,[449] 2016'da Grammy Müzesinden Jane Ortner Sanatçı Ödülü'nü[160] ve 2018'de National Board of Review En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü kazandı.[193] Ayrıca Council of Fashion Designers of America tarafından Moda İkonu Ödülü'ne layık görüldü.[450] 2019'da Bir Yıldız Doğuyor'un film müziği albümüne verdiği katkılar nedeniyle bir yıl içerisinde Akademi Ödülü, BAFTA Ödülü, Altın Küre Ödülü ve Grammy Ödülü kazanan ilk kadın oldu.[451] 2020 MTV Video Müzik Ödülleri'nde ilk kez verilen ve eğlence sektöründe üç (veya daha fazla) alandaki başarıyı ödüllendiren Tricon Ödülü'nü aldı.[222]
Billboard tarafından 2009'da En İyi Pop Yıldızı ilan edilen, 2010 ve 2011'de mansiyon ödülüne layık görülen ve 2015'te Yılın Kadını seçilen Gaga, derginin Yılın Sanatçıları listesinde art arda yer aldı (2010'da bu listede zirveye çıktı) ve 2010'ların En İyi Sanatçıları listesinde 11. oldu.[452][453][454] Gaga Billboard'un Dance/Electronic Albums listesinde 244 hafta bir numarada yer alarak en uzun süre bu başarıyı elde eden sanatçı olurken The Fame (2008) ardışık olmayan 175 hafta listenin zirvesinde bulunarak liste tarihinin bu alandaki rekorunu elinde bulundurmaktadır.[455][456] Sanatçının Born This Way (2011) albümü Rolling Stone'un Tüm Zamanların En İyi 500 Albümü listesinin 2020'de güncellenen sürümünde yer alırken "Bad Romance" şarkısı ile video klibi 2021'de Rolling Stone'un Tüm Zamanların En İyi 500 Şarkısı ve Tüm Zamanların En İyi 100 Video Klibi listelerine girdi.[457] Dergi 2023'te Gaga'yı Tüm Zamanların En İyi 200 Şarkıcısı listesine ekledi.[458]
2018 itibarıyla yaklaşık 170 milyon kayıt satışıyla Gaga, dünyada en çok satan müzik sanatçılarından biridir ve tüm zamanların en çok satan single'larından bazılarını üretmiştir.[459][460] 2022 itibarıyla konser turneleri ve yerleşik konserleri sonucu 6,3 milyon bilet satışından $689,5 milyondan fazla hasılat elde etti, Billboard Boxscore verilerine göre yarım milyar dolar hasılat sınırını aşan beşinci kadın oldu ve 2010'ların En İyi Pop Turne Sanatçısı dalında Pollstar Ödülü kazandı.[251][461][462]Amerika Kayıt Endüstrisi Birliğine (RIAA) göre ABD'de 87,5 milyon birime karşılık gelen sertifika ile 17. en başarılı dijital single sanatçısıdır,[463] RIAA'den Dijital Elmas Ödülü sertifikası alan ilk kadındır, en az üç Elmas sertifikalı şarkısı ("Bad Romance", "Poker Face" ve "Just Dance") bulunan az sayıdaki sanatçıdan biridir[464][465] ve iki şarkısı ("Poker Face" ve "Just Dance") yedi milyon indirmeyi geçen ilk ve tek sanatçıdır.[466] 2020'de dört single'ı ("Just Dance", "Poker Face", "Bad Romance" ve "Shallow") dünya genelinde en az on milyon satan ilk kadın sanatçı oldu.[467]
Guinness Dünya Rekorları'na göre Gaga, 2011'den 2013'e kadar Twitter'da en çok takip edilen kişi,[468] 2013'ün en bilinen ünlüsü[469] ve 2014'ün en güçlü pop yıldızı oldu.[470] 2010'dan 2015'e kadar ve sonra 2018'den 2020'ye kadar Forbes'un Celebrity 100 listesinde yer aldı ve 2011'de listenin zirvesine yerleşti. 2010'dan 2015'e kadar sırasıyla $62 milyon, $90 milyon, $52 milyon, $80 milyon, $33 milyon ve $59 milyon, 2018'den 2020'ye kadar sırasıyla $50 milyon, $39 milyon ve $38 milyon kazandı.[471][472] Gaga ayrıca 2010'dan 2014'e kadar derginin Dünyanın En Güçlü 100 Kadını listesine girdi.[473][474] 2010 ve 2019'da Time dergisi tarafından dünyadaki en etkili 100 kişiden biri seçildi[475][476] ve 2013'te derginin okuyucu anketinde son on yılın en etkili kişileri listesinde ikinci oldu.[124]
Mart 2012'de Billboard'un 2011'in en çok kazananları listesinde $25 milyon kazançla dördüncü oldu.[92] 2011 ve 2013'te Forbes'un En Çok Kazanan 30 Yaş Altı Ünlüler Listesi'nin zirvesinde yer aldı[472][477] ve Şubat 2016'da derginin hesabına göre net varlığı $275 milyon oldu.[478] Aralık 2019'da Gaga, 2010'larda kazandığı $500 milyon ile Forbes'un en çok kazanan müzisyenler listesinde onuncu sırada yer aldı; kadın müzisyenler arasında ise dördüncü oldu.[479]
^Mompellio, Gabriel (28 Mart 2014). "G.U.Y.: Lady Gaga" (İtalyanca). Radio Airplay Italy. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2015.
Ekran Oyuncuları Derneği Ödülleri: Nordyke, Kimberly (12 Aralık 2018). "SAG Awards: Full List of Nominations". The Hollywood Reporter. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018.
"New CDs". The New York Times. 13 Haziran 2010. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2014. Certainly you could draw a dotted line between Robyn and Lady Gaga, another electro-pop heroine whose songs involve the drama of the dance floor.
^Aşağıdaki kaynaklar Lady Gaga'nın tarzından "dans-pop" olarak bahsetmektedir:
^Hajibageri, Sarah (14 Aralık 2008). "Lady GaGa: the future of pop?". The Sunday Times. Londra. 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2009.
^Rodman, Sarah (27 Ekim 2008). "Lady Gaga". The Boston Globe. 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2009.
^Buckner, Michael (28 Aralık 2009). "The Year in Style | Lady Gaga". The New York Times. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.
^Geier, Thom (11 Aralık 2009). "The 100 Greatest Movies.. Trends That Entertained Us Over The Past 10 Years". Entertainment Weekly. 1079/1080 (74). s. 84. ISSN1049-0434.
^Piatt, Christian (9 Aralık 2011). "From Lady Gaga to Rev. Gaga?". The Huffington Post. 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2015.
^Moré, María Elena (13 Kasım 2010). "The Gaga Effect..." More Than Branding. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
^Interviews, Clash Magazine Music News, Reviews &; Murray, Robin (25 Ocak 2010). "MGMT Influenced By Lady Gaga". Clash Magazine Music News, Reviews & Interviews (İngilizce). 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022.
^Fay-Wei Li, Kathleen M. Pryer, Michael D. Windham (2012). "Gaga, a new fern genus segregated from Cheilanthes (Pteridaceae)". Systematic Botany. 37 (4). s. 845-860. doi:10.1600/036364412X656626. ISSN0363-6445.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
