Knowledge Base Wiki

Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.

Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.

Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też: Wyka – ujednoznacznienie.
Wyka
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego – wyki siewnej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

wyka

Nazwa systematyczna
Vicia L.
Sp. Pl. 734. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Vicia sativa L.[3]

Synonimy
  • Bona Medik.
  • Ervilia Link
  • Ervum L.
  • Faba Mill.
  • Vicilla Schur
  • Vicioides Moench[4][5]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Wyka wielkokwiatowa

Wyka (Vicia L.) – rodzaj roślin zielnych należący do rodziny bobowatych. Obejmuje ok. 250 gatunków (tyle uznanych zostało za zaakceptowane w bazie taksonomicznej Plants of the World Online[6], w niektórych źródłach, zwłaszcza dawniejszych, podawana jest znacznie mniejsza ogólna liczba gatunków, np. 160[5], 200[7]). W większości występują one na półkuli północnej, w strefie klimatu umiarkowanego. Zasiedlają zazwyczaj suche, trawiaste łąki i murawy, zarośla, wydmy piaszczyste i żwirowe[8].

Wiele gatunków to rośliny uprawne, w tym jadalne i pastewne, nieliczne uprawiane są jako rośliny ozdobne. Do gatunków o największym znaczeniu należy wyka bób uprawiany już w neolicie na Bliskim Wschodzie[8].

Rozmieszczenie

Przedstawiciele rodzaju rozprzestrzenieni są szeroko na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego, zwłaszcza w Eurazji. Największe zróżnicowanie jest w rejonie Turcji, w której rośnie 59 gatunków – tyle samo co w całej Europie. Kilkadziesiąt gatunków występuje na kontynentach amerykańskich, w tym wzdłuż Andów sięgając daleko na południe[8] (w Chile stwierdzono ok. 30 gatunków[9]). Nieliczne gatunki spotykane są także we wschodniej Afryce oraz na Hawajach[5].

Gatunki flory Polski[10]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[10], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[6]

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne, zarówno byliny, jak i rośliny jednoroczne. Zwykle pnące, osiągające do 2 m wysokości lub więcej[8], czasem prosto wznoszące się[5].
Łodyga
Zwykle nie oskrzydlona[8], cienka i rozgałęziona[5].
Liście
Parzystopierzaste, z dwoma lub częściej licznymi, całobrzegimi listkami. Oś liścia na końcu zwykle wykształcona jako wąs czepny (wyjątkiem jest np. bób z osadką zakończoną szczecinką)[11]. U nasady liścia para przylistków całobrzegich lub ząbkowanych[5]. U niektórych gatunków na przylistkach znajdują się miodniki[12].
Kwiaty
Motylkowe, wąskootwarte i zebrane po kilka do 40[8] w kłosy lub grona wyrastające z kątów liści[11]. Działki kielicha w liczbie 5 równej długości, zrosłe, u niektórych gatunków tworzą dwie wargi. Płatki korony żółte, białe, czerwone lub różowe. Mają różną budowę. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden słupek z jedną zalążnią zawierającą od 2 do 8 zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny.
Owoce
Zwykle spłaszczone, rzadziej cylindryczne strąki zawierające od 2 do 8 owalnych lub kulistych nasion[5][8].

Systematyka

Wyka płotowa
Wyka ptasia
Wyka kosmata
Wyka grochowata

Rodzaj dzielony jest na dwa podrodzaje Vicia i Vicilla, a następnie każdy z nich odpowiednio na 9 i 17 sekcji[4]. Rodzaj Vicia jest tradycyjnie wyodrębniany w plemieniu obejmującym poza tym rodzaje: soczewica (Lens), groch (Pisum), groszek (Lathyrus) i Vavilovia. Z analiz molekularnych wynika, że tradycyjny podział taksonomiczny w obrębie tego plemienia nie odzwierciedla powiązań filogenetycznych, a rodzaj Vicia w tradycyjnym ujęciu ma charakter parafiletyczny. W obrębie tego rodzaju zagnieżdżony jest klad obejmujący rodzaj soczewica (Lens). Tu też powinien być włączany gatunek Lathyrus saxatilis (Vent.) Vis. (tradycyjnie zaliczany rodzaju groszek), który klasyfikowany powinien być jako Vicia saxatilis (Vent.) Tropea[13].

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2]. W obrębie podrodziny należy do plemienia Fabeae[4].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), podrodzina Vicioideae Burnett, plemię Vicioideae Burnett, podplemię Viciinae Bronn., rodzaj wyka (Vicia L.)[14].

Wykaz gatunków[6][15]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
  3. ↑ a b Vicia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2009-04-25].
  4. ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-05-29].
  5. ↑ a b c d e f g Bojian Bao & Nicholas J. Turland: Vicia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-29].
  6. ↑ a b c Vicia L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-06-24].
  7. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1013-1014. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 130. ISBN 0-333-74890-5.
  9. ↑ Vicia L.. [w:] Estudios criticos sobre la flora de Chile [on-line]. [dostęp 2014-05-29].
  10. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 201, ISBN 978-83-62975-45-7.
  11. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  12. ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 238. ISBN 83-7079-778-4.
  13. ↑ Hanno Schaefer, Paulina Hechenleitner, Arnoldo Santos-Guerra, Miguel Menezes de Sequeira, R. Toby Pennington, Gregory Kenicer, Mark A. Carine. Systematics, biogeography, and character evolution of the legume tribe Fabeae with special focus on the middle-Atlantic island lineages. „BMC Evolutionary Biology”. 12: 250, 2012. DOI: 10.1186/1471-2148-12-250. 
  14. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Vicia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-25]. (ang.).
  15. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 194-195. ISBN 978-83-925110-5-2.
source: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wyka