Knowledge Base Wiki

Bir kletkalı haywanlar - A'piwayılar XVII a'sirdin' ekinshi yarımında, a'sirese mikroskop payda bolg'annan keyin belgili bola baslaydı. 1845-jılı en' birinshi ret Zibold ha'm Këlliker a'piwayılardın' bir kletkalı organizmler ekenligi tuwralı tusinik islep shıg'adı. XIX a'sirdin' aqırınan baslap adam ha'm haywanlarda awır keselliklerdi payda etetug'ın parazit bir kletkalılardın' dene du'zilisi ha'm olardın' rawajlanıw tsikli haqqındag'ı izertlewler jurgizile baslaydı.

XX a'sirdin' basında Germaniyada Shaudin' ta'repinen kontsidiyanın' tirishilik tsikli izertlenedi. Grassi (Italiya), Danilevskiy (Rossiya) ta'repinen bezgek (malyariya) keseli menen gu'reste u'lken a'hmiyetke iye bolg'an qan sporoviklerinin' tirishilik tsiklin jazadı.

XX a'sirde a'piwayılardın' du'zilisin ha'm fiziologiyasın izertlewdin' jan'a metodların islep shıg'ıw menen baylanıslı bolg'an jumıslar tez pa't penen rawajlanadı.

Bir kletkalılar kishi du'nyasına kiretug'ın haywanlardın' denesi bir kletkadan yamasa bir-birine usas duzilgen kletkalar toplamınan ibarat. Olardın' kletkasıda tiykarınan ko'p kletkalılar kletkasına usas duzilgen, biraq olardan fiziologiyalıq jaqtan keskin parq qıladı. Sebebi bir kletkalılar erkin o'mir keshiretug'ın organizmler bolıp, olar zat almasıw, ha'reketleniw, ta'sirleniw, ko'beytiw ha'm tiri organizmler ushın ta'n bolg'an basqa barlıq qa'siyetlerge iye. Bunday funktsiyalardı kletkadag'ı arnawlı organoidlar (organellalar) orınlaydı. Bir kletkalılardın' organoidları kletkanın' bir bo'limi bolıwı menen ko'p kletkalılardın' organlarınan parq qıladı.

Bir kletkalılar jalg'an ayaqlar, arnawlı kirpiksheler ha'm qamshılar ja'rdeminde ha'reketlenedi. Dem alıwı dene ju'zi arqalı boladı. Olardın' kislorodqa bolg'an za'rurligi birdey emes. Suw tu'binde ha'm balshıqta o'mir keshiretug'ın haywanlar kislorodtı az talap qıladı.

Bir kletkalılardın' 70 mın'nan ziyat turi ma'lim bolıp, olar Sarkadalılar, Mastigoforalar, Sporalılar, Miksosporidiyalar, Mikrosporidiyalar ha'm İnfuzoriyalar tiplerine ajıratıladı.