FAIR and interactive data graphics from a scientific knowledge graph

De termen keizercultus of keizerverering worden gebruikt om de verering van de Romeinse keizer aan te duiden. Deze praktijk werd een prominent element van de Romeinse religie onder het principaat, waarbij ook sommige familieleden van de keizer zouden worden vergoddelijkt (waarbij Divus of Diva (respectievelijk voor man en vrouw) voor de naam van de vergoddelijkte werd geplaatst). De cultus verspreidde zich al snel over het hele Romeinse Rijk. Het was pas onder het dominaat dat de cultus zou worden afgeschaft, nadat keizer Constantijn de Grote zich had uitgesproken voor het christendom.

De apotheose van een keizer was in wezen een politieke daad verricht door de opvolger van een overleden keizer om de majesteit van het keizerlijk ambt te versterken, en om, vaak met succes, zich te associëren met een voorganger met een goede reputatie. Daar het een propagandamiddel was dat was gericht op de leiders, kan de Romeinse keizerscultus worden beschouwd als een vorm van persoonsverheerlijking of persoonlijkheidscultus.

Het zijn meestal overleden keizers die werden vergoddelijk, maar het is niet altijd de onmiddellijke voorganger die wordt vergoddelijkt. Zo zou bijvoorbeeld Septimius Severus in 193 n.Chr., toen hij Didius Julianus van de troon wist te stoten en de macht voor zich had gewonnen, de apotheose van Pertinax, Julianus' voorganger, regelen. Hierdoor kon Severus zich als erfgenaam en opvolger van Pertinax presenteren, hoewel er tussen hen geen enkele verwantschap bestond.^[1]

Apotheose kon ook worden toegepast op andere overleden leden van de keizerlijke familie (domus Augusta, soms ook domus divinae genoemd), zoals keizersvrouwen als Livia^[2] of Faustina^[3] en keizerszonen zoals Valerius Romulus.

Hoewel het Rijk een redelijke religieuze tolerantie had, werd de keizercultus om politieke redenen wel opgelegd aan alle andersgelovigen. Een uitzondering hierop werd gemaakt voor de Joden, die als monotheïsten geen god naast hun eigen god erkenden. De christenen, die om dezelfde reden als de Joden de keizercultus niet erkenden, werden hierom vervolgd, daar zij niet onder de regeling vielen omdat niet alle christenen Joden waren.

• Apotheose
• Augustales
• Consecratio
• Grand Camée de France

• H. Cancik (ed.), Die Praxis der Herrscherverehrung in Rom und seinen Provinzen, Tübingen, 2003. ISBN 3161478959
• M. Clauss, Kaiser und Gott. Herrscherkult im römischen Reich, München, 1999. ISBN 3598774443
• A. Del Mar, The worship of Augustus Caesar: derived from a study of coins, monuments, calendars, aeras, and astronomical and astrological cycles, the whole establishing a new chronology and survey of history and religion, New York, 1900.
• U. Enderwitz, Reichtum und Religion, III.3, Freiburg, 2001.
• U. Enderwitz, Reichtum und Religion, IV.3, Freiburg, 2005.
• D. Fishwick, The Imperial Cult in the Latin West: Studies in the Ruler Cult of the Western Provinces of the Roman Empire, 3 dln., Leiden, 1987-2005.
• M.B. Flory, The Deification of Roman Women, in The Ancient History Bulletin 9 (1995), pp. 127-134.
• I. Gradel, Emperor worship and Roman religion, Oxford, 2002. ISBN 0198152752
• M.J. Hidalgo de la Vega, Imperial Princesses in the Imperial Cult in Ancient Rome, in A. Cimdina, Religion and Political Change in Europe: Past and Present, Pisa, 2003, pp. 1-10.
• Y.-L. Ow, Role of the Roman Imperial Cult During the Augustan Age, JanusQuirinus.org (1995).
• S.R.F. Price, Rituals and Power: The Roman Imperial Cult in Asia Minor, Cambridge - New York, 1984. ISBN 0521259037
• B.A. van Laethem, Aphrodisias en de keizercultus, avuko.cheeseheadz.net, 2004.